Geneza tragedii greckiej
Geneza
Narodziny tragedii wiążą się z kultem greckiego boga urodzaju, wina i życia – Dionizosa mającego postać pół-człowieka i pół-satyra, któremu towarzyszy wesoły orszak koźląt. W rolniczej Grecji bóg odpowiedzialny za urodzaj otoczony był szczególnym kultem, a święta ku jego czci obchodzono aż dwa razy w roku: Dionizje Wielkie i Dionizje Małe.
Od tych pieśni wywodzi się termin: tragedia (tragos - kozioł, ode - pieśń). Początkowo bohaterem pieśni był Dionizos, potem także inni bogowie i mieszkańcy Olimpu, później jeszcze królowie, sławni rycerze.
Historia rozwoju tragedii greckiej
Z czasem te żywiołowe obrzędy zostały zastąpione śpiewami na cześć Dionizosa (dytyramby) wykonywanymi przez chór satyrów z przodownikiem/przewodnikiem chóru (koryfeusz). Ich autorstwo przypisuje się Arionowi, którego uznaje się za prekursora tragedii greckiej.
Za twórcę tragedii uznaje się Tespisa, który w VI w. p.n.e. wprowadził 1. aktora - posłańca (angelos); chór był wtedy zbiorem ludzi, a tragedią - głównie wypowiedzi chóru z małymi wstawkami aktora.
Ajschylos wprowadził drugiego aktora, odpowiadającego na słowa przewodnika chóru, w ten sposób powstaje scena z dwoma aktorami, maleje rola chóru, a rośnie epejsodionów i znacznie się polepsza dramaturgia (V w. pne). Później stało się tradycją, że w czasie tych świąt odbywały się konkursy dramatyczne.
Sofokles wprowadził trzeciego aktora i uczynił każdą tragedię samodzielnym dziełem (a nie częścią tetralogii) – to był prawdziwy przełom.
Temat tragedii greckiej
Akcję tragedii stanowi starcie bohatera z fatum udaremniającym jego dążenia i sprowadzającym w ostatecznym rozrachunku na niego zgubę. Los tragicznej postaci miał wzbudzić u widzów litość i strach, a w konsekwencji pozwolić przeżyć katharsis (oczyszczenia uczuć, odróżnienia dobra od zła, poczucia ulgi; katharsis to forma zbiorowej terapii).
Twórcy tragedii greckiej:
Tragedię klasyczną tworzyli głównie Grecy:
- Tespis,
- Ajschylos,
- Sofokles,
- Eurypides
Przykłady tragedii greckiej:
- Ajschylosa (Persowie, Siedmiu przeciw Tebom, Oresteja);
- Sofoklesa (ze 120 napisanych tragedii przetrwało 7 m. in.: Antygona, Król Edyp, Elektra);
- Eurypidesa: (Andromacha, Elektra, Medea).
Arystoteles "Poetyka"
Budowę tragedii i jej składniki (np. fabuła, akcja, bohater) jako pierwszy opisał w swojej "Poetyce" grecki filozof Arystoteles żyjący w IV w. p. n. e. Zdefiniował on tragedię oraz określił jej cel. Na podstawie tej definicji można przyjąć że: tragedia naśladuje (przedstawia) przede wszystkim działania bohaterów, a nie ich psychikę; działania i losy bohaterów tragedii ukazywane są w taki sposób, aby doprowadzić do wzbudzenia u widza uczuć litości i trwogi, co ma doprowadzić do katharsis, które stanowi cel tragedii.