Słownik pojęć filmowych

język filmu, filmowe środki wyrazu

adaptacja - przeróbka tekstu literackiego dostosowująca go do nowych potrzeb odbiorców, wizji reżysera, nowego medium (może być filmowa, radiowa, teatralna)

 

atelier filmowe - pomieszczenia w wytwórni filmowej służące do realizacji filmów (hale zdjęciowe, garderoby, chrakteryzatornie, rekwizytornie i inne)

cięcie - gwałtowne przejście montażowe (sklejenie ze sobą ostatniego kadru pierwszego ujęcia z pierwszym kadrem następnego ujęcia)

czołówka – początkowy fragment filmu zawierający tytuł, nazwisko reżysera, głównych aktorów i najważniejszych członków ekipy filmowej

detal – obejmuje fragment twarzy (oczy, usta) lub przedmiotu, rzadko stosowany - puentuje kulminacyjne elementy fabuły

dialog – wymiana informacji pomiędzy postaciami, obejmująca komunikację werbalną i niewerbalną; funkcja informacyjna (o świecie przedstawionym i postaciach filmowych), funkcja dynamiczna (wpływ na rozwój akcji), funkcja impresywna (buduje atmosferę poszczególnych scen)

ekipa filmowa - ludzie potrzebni do powstania filmu: reżyser, aktorzy, scenarzysta, montażysta, scenograf, kompozytor muzyki

ekranizacja - wierne przeniesienie dzieła literackiego na ekran; czasem używa się tego terminu w szerszym znaczeniu - jakakolwiek filmowa przeróbka dzieła literackiego

fabuła - opowiadany ciąg zdarzeń połączonych ze sobą według różnych zasad (najczęściej prawdopodobieństwa i przyczynowo-skutkowej)

film animowany - rodzaj filmowy

film dokumentalny - rodzaj filmowy

film fabularny - rodzaj filmowy

film gangsterski - gatunek filmowy

film grozy - gatunek filmowy

film historyczny - gatunek filmowy

film krótkometrażowy - film trwający do 30',

film kryminalny - gatunek filmowy

film pełnometrażowy film trwający pow. 60',

film średniometrażowy film trwający od 30' do60',

film wojenny - gatunek filmowy

horror - gatunek filmowy

insert - krótkie ujęcie o charakterze informacyjnym pojawiające się w środku sceny np. zegar

kadr – podstawowy statyczny element filmu (dzienne, nocne, plenerowe, atelierowe)

klatka filmowa - podstawowy statyczny element filmu (dzienne, nocne, plenerowe, atelierowe)

komedia - gatunek filmowy

kontrplan - ujęcie w scenach dialogowych, gdy rozmówcy stoją przed sobą; polega na ustawieniu kamery na mówiący za plecami słuchającego w taki sposób, że widać jego ramię i głowę

melodramat - gatunek filmowy

monolog - samodzielna wypowiedź postaci filmowej niekierowana do innych postaci i nieoczekująca odpowiedzi (narracyjny-opowiadanie; liryczny-ekspresja emocji i uczuć; refleksyjno-decyzyjny – argumenty i kontrargumenty przed podjęciem decyzji; monolog wewnętrzny (komentarz odautorski, narracyjny, lektorski, napisów na planszach))

montaż ciągły – podkreśla logikę zdarzeń, jest dla widza niewidoczny (jak narrator trzecioosobowy), kolejne kadry mają przynosić widzowi jak najwięcej informacji o bohaterach, akcji i przestrzeni

montaż filmowy - odpowiednik- narracji, to sposób łączenia ze sobą ujęć (zasada prawdopodobieństwa, estetyka)

montaż równoległy – przeplatanie kilku wątków dziejących się symultanicznie w różnych miejscach (cięcia i przeplatanie ujęć z różnych miejsc)

montaż wewnątrzkadrowy (wewnątrzujęciowy) – zmiana ujęć następuje nie rzez cięcia, ale w wyniku ruchu kamery (przy długich, nieprzerywanych klasycznym montażem ujęciach)

musical, gatunek filmowy

najazd ruch zbliżający kamerę do przedmiotu

napisy końcowe – szczegółowe informacje dotyczące pełnego składu ekipy filmowej, wykorzystanych utworów (muzycznych, literackich), podziękowania, środków technicznych wykorzystanych do produkcji filmu

odjazd ruch oddalający kamerę do przedmiotu

panorama horyzontalny (szwenk) lub wertykalny ruch kamery wokół własnej osi

plan amerykański – obejmuje człowieka od kolan w górę (naturalny, najczęściej w scenach dialogowych)

plan filmowy wymiar kadru obejmującego fragment przestrzeni

plan ogólny – duży fragment przestrzeni (człowiek jest tylko elementem) – informuje o miejscu akcji

plan pełny – obejmuje całego człowieka i fragment przestrzeni

podzielony ekran – chwyt dzielący ekran pionową linią na kilka części – do pokazania rozmów telefonicznych, podkreślenia symultaniczności

półzbliżenie – obejmuje popiersie człowieka i pomija jego otoczenie

przebitka - krótkie ujęcie, pokazujące co dzieje się w innym miejscu (pełni funkcję informacyjną, podkreśla symultanizm, ukrywa brak ciągłości ujęcia)

przenikanie - nałożenie na siebie dwóch ujęć, z których pierwsze zanika, a drugie się pojawia zastępując pierwsze – najczęściej chwyt wprowadza retrospekcję, sen, marzenie,

rekwizyt - przedmiot znajdujący sie na planie filmowym w trakcie kręcenia filmu

rozjaśnianie - stopniowe od czerni aż do pełnej czytelności kadru – występuje na początku ujęcia, sceny, sekwencji, filmu

scena – jednostka kompozycji filmu; obowiązuje jedność czasu, miejsca, akcji (fragment akcji rozgrywający się w jednym miejscu z określoną grupą postaci filmowych); zamkniętej budowie (początek, rozwinięcie, zakończenie) i napięciu dramatycznym (punkt kulminacyjny i rozwiązanie); najczęściej składa się z kilku ujęć, ale może też składać się z jednego ujęcia

scenariusz - gatunek literacki, stanowiący podstawę filmu, zawiera treść dialogów i opis scen

scenografia – opracowana przez scenografa całościowa wizja oprawy filmu; obejmuje dekoracje atelierowe i plenerowe, projekty wnętrz, rekwizytów, kostiumów, charakteryzacji; może być umowna (surrealizm, ekspresjonizm), realistyczna, hiperbolizowana, przezroczysta

scenopis - to transformacja scenariusza, zawiera bardzo dokładne opisy scen, typu planu, ujęć, ruchu kamery, montażu etc.

science fiction, gatunek filmowy

sekwencja - jednostka kompozycji filmu; złożona z ujęć i scen samodzielna pod względem dramatycznym, spójna pod względem rozwoju akcji nie podlega jedności czasu, miejsca i akcji

soundtrack – wydanie ścieżki dźwiękowej filmu, które odbiega od warstwy brzmieniowej

ściemnianie stopniowe zaciemnianie kadru aż do całkowitej czerni – zamyka, ujęcie, scenę, sekwencję, film

ścieżka dźwiękowa – warstwa akustyczna filmu (obejmuje: komunikaty werbalne, muzykę, dźwięki);

thriller, gatunek filmowy

travelling ruch kamery (jazda) towarzysząca przedmiotom

ujęcie – najmniejsza dynamiczna część filmu wydzielona przez 2 cięcia montażowe, najczęściej składa się z kilkunastu kadrów

ujęcie ustanawiające – ujęcie w planie ogólnym, które wprowadza (informuje o czasie, miejscu, postaci) – rozpoczyna scenę, sekwencję

ujęcie-sekwencja – scena sfilmowana w długim ujęciu złożonym z wielu ruchów kamery; złożona akcja (Hitchcockowskie TMT – ten minut take)

western, gatunek filmowy

zbliżenie – obejmuje twarz lub cały przedmiot – informuje o emocjach, znaczeniu przedmiotu

zdjęcie – podstawowy statyczny element filmu (dzienne, nocne, plenerowe, atelierowe)