Jak analizować wiersz? Jak interpretować wiersz?
Poradnik zawierający instrukcje, rady, propozycje i wiele innych informacji dotyczących analizy i interpretacji jest wynikiem moich studiów nad tym tematem. Odpowiada na pytania: jak analizować wiersz? Jak interpretować wiersz? (analiza i interpretacja - jak?). Jest też odpowiedzią na prośbę pewnego ucznia. Przede wszystkim jednak jest wynikiem mojej wieloletniej praktyki nauczycielskiej w zakresie nauczania języka polskiego.
Nie ma cudownego środka na każdy wiersz. Gdyby tak było, poezja już dawno przestałaby być zagadką (czytaj: poezją). Dlatego drogi czytelniku, nie oczekuj, że ten artykuł zrobi analizę i zinterpretuje wiersz za Ciebie, jego celem bowiem jest pomóc Tobie właśnie w tych czynnościach. Czytanie i interpretowanie poezji to pojedynek intelektualny, do którego wyzywa Cię autor wiersza. Można tę czynność również porównać do dialogu z poetą, jego tekstem i tematem, wtedy Ty, czyli czytelnik stajesz się tak ważny, jak tekst, a może nawet ważniejszy, bo on służy właśnie Tobie. W tym artykule obie koncepcje są punktem wyjścia.
Aby sporządzić analizę wiersza wcale nie trzeba być wrażliwym, wybitnie utalentowanym, niezwykle oczytanym i Bóg-wie-jakim-jeszcze. Może to zrobić każdy, a jeżeli każdy, to na pewno także Ty. Analiza wiersza to zwykła rzemieślnicza robota, dająca przyjemność tylko tym, którzy jej w tej czynności poszukują, ale dobrze wykonana w zasadzie rozwiązuje wiersz, co już obojętne raczej nikomu nie pozostaje.
Poznaj {ln: środki poetyckie}
Nie można tego samego niestety powiedzieć o interpretacji wiersza. Ta z kolei jest Twoim dziełem, im bliższym poziomem wypowiedzi tak intelektualnym, jak i językowym tekstowi, któremu poświęcasz uwagę, tym lepiej dla niej samej. Esej interpretacyjny to Twój popis literacki i erudycyjny, polegający na wykorzystaniu zdobytej w trakcie analizy wiersza wiedzy. Jest on nie tylko wyjaśnianiem wiersza, ale przede wszystkim dialogiem z nim i ripostą na słowa poety.
Jaka jest różnica między analizą wiersza a interpretacją wiersza? W tym artykule analizę wiersza postrzega się jako proces dekonstrukcji, rozłożenia na podstawowe elementy stanowiące budulec wiersza i zasady ich łączenia w całość oraz jako opis tej technicznej czynności. Interpretacja polega zaś na odnajdywaniu, określaniu, wiązaniu w całość i syntetyzowaniu znaczeń w tekście.
W którym miejscu kończy się analiza wiersza, a zaczyna interpretacja wiersza? Granicę między nimi można porównać do tej między życiem a śmiercią i wielu innych równie nieuchwytnych. Można jednak stwierdzić, że analiza wiersza jest częścią interpretacji wiersza, która jest pojęciem szerszym i bogatszym w znaczenia. Dlatego sztucznie nieco upraszczając rzeczywistość analizą wiersza nazywać się będzie tutaj wszystkie czynności prowadzące do napisania eseju, który jest traktowany jako interpretacja wiersza (J. Sławiński pisze: Interpretacja – mówiąc najkrócej – to hipoteza ukrytej całości utworu).
Jeśli dokonujesz interpretacji porównawczej nie powinieneś wykonywać tych czynności równolegle w obu utworach (symultanicznie). Łatwiej i lepiej jest analizować jeden utwór, następnie drugi, a na końcu dopiero porównać je ze sobą. U podstaw takiego rozdziału prac nad tekstami leży ostrożność, dzięki której unikasz wpływania pierwszego tekstu na interpretację drugiego i vice versa, czyli interferencji, które mogą utrudnić ci prawidłowe odczytanie wiersza.