Rodzaje charakterystyk

Rodzaje charakterystyk?

Artykuł przedstawia różne typologie charakterystyk, odpowiadając na pytanie: Jaki są rodzaje charakterystyk?

Rodzaje charakterystyk:

Charakterystyka porównawcza

Charakterystyka porównawcza jest możliwa, gdy charakteryzuje się więcej niż jedną postać porównując je ze sobą. Można tu zastosować dwa rodzaje kompozycji:

1. Kompozycja łatwa
1. najpierw charakterystyka pierwszej osoby,
2. potem charakterystyka drugiej osoby,
3. na w końcu porównanie ze sobą tych osób
1. podobieństwa
2. różnice
3. wnioski
1. przyczyny podobieństw i różnic
2. konsekwencje podobieństw i różnic
2. Kompozycja trudna
1. równoległa charakterystyka wszystkich postaci pod względem wybranych cech,
1. wygląd 1. osoby i 2. osoby
2. zachowanie 1. osoby i 2 osoby
2. w zakończeniu podsumowanie charakterystyki
1. podobieństwa
2. różnice
1. wnioski
2. przyczyny podobieństw i różnic
3. konsekwencje podobieństw i różnic

Charakterystyka statyczna

Charakterystyka statyczna, wybiera tylko te cechy, którymi powinna się dana postać odznaczać, tworzy raczej model bohatera niż jego wierne przedstawienie lub/i gdy postać przedstawiana jest jako niezmieniająca się

Charakterystyka dynamiczna

Charakterystyka dynamiczna ukazuje człowieka ze wszystkimi nawet sprzecznymi cechami oraz człowieka, który pod wpływem splotu różnych okoliczności zmienił swoją osobowość, jest najtrudniejsza, wymaga oceny moralnych wartości człowieka

Charakterystyka zewnętrzna

Charakterystyka zewnętrzna  – przedstawia wygląd i postępowanie postaci, czyli wszystko, co jest widoczne z zewnątrz (bliska opisowi) – prozopografia – wbrew pozorom nie jest to opis kompletny, ponieważ ogranicza się wyłącznie do tych informacji, które wskazują na obecność jakiejś cechy wewnętrznej

1. sposób poruszania się (szybki, lekki, powolny, ciężki, wlecze się jak żółw, sztywny, zamaszysty niezdarny, niezgrabny, jak słoń w składzie porcelany, zwinny, zgrabny, zręczny)
2. sposób mówienia (gadatliwy, małomówny, pyskaty, głośny, cichy, chaotyczny, zawiły, jasny, prosty, dobitny, piękny, donośnie, niedbały, poprawny, jąkając się, kalecząc język)
3. sposób ubierania (elegancki, sportowy, prosty, oryginalny, klasyczny, zmienny, stały, fantazyjny)
4. powierzchowność (miła, odrażająca, piękna, nieprzyjemna)
5. rysy twarzy (regularne, nieregularne, wyraziste, łagodne, ostre, pospolite, niepospolite, oryginalne, egzotyczne)
6. wyraz twarzy (surowy, marzycielski, dobroduszny)
7. spojrzenie (badawcze, czarujące, bystre, tępe, bez wyrazu, chłodne, zabawne, ironiczne, marzycielskie, ogniste)
8. postawa (sztywny, przygarbiony, spięty, rozluźniony)

w górę↑

Charakterystyka wewnętrzna

Charakterystyka wewnętrzna (etopeja) przedstawia:

1. cechy osobowości (= usposobienie(temperament, natura człowieka) + charakter + umysłowość + uczuciowość)
2. usposobienie(temperament, natura człowieka): towarzyski, pogodny, miły, wesoły, żartobliwy, poważny, mrukliwy,nieprzyjemny, kapryśny, wstydliwy, śmiały, agresywny, gwałtowny, popędliwy, powściągliwy, opanowany, łagodny, kłótliwy, leniwy, ponury, choleryczny, flegmatyczny, melancholijny
3. charakter (stały zespół cech): zły, chciwy, trudny, konfliktowy, chciwy, chytry, leniwy, zarozumiały, rozrzutny, podejrzliwy, mściwy, zakłamany, skryty, przewrotny, zmienny, chwiejny, słaby, dobry, silny, wpływowy, władczy, nieugięty, stały, nieskazitelny, dobroduszny, zawzięty, skomplikowany, kryształowy, szlachetny ugodowy, odważny, wierny, honorowy, cierpliwy, sprytny, naiwny, łatwowierny, krytyczny, drobiazgowy, oszczędny, pracowity, pomysłowy, optymistyczny, szczery, prawdomówny, szczodry, wytrwały, marzycielski, otwarty, wyrozumiały
4. umysłowość: spostrzegawczy, błyskotliwy, z wyobraźnią mądry, zdolny, pojętny,wszechstronny, inteligentny, ambitny, wnikliwy, ścisły, humanistyczny, logiczny, analityczny, głupi, tępy, ograniczony, powierzchowny, przeciętny,
5. uczuciowość: oschły szorstki, niewrażliwy, zamknięty w sobie, obojętny, wrażliwy, czuły, uczuciowy, płaczliwy, otwarty, tkliwy, przyjazny, życzliwy, opiekuńczy
6. psychikę ( życie wewnętrzne)
7. zdolności, umiejętności,
8. wierzenia
9. wiedzę
10. zainteresowania
11. światopogląd
12. postawę, system wartości
13. sposób działania

Charakterystyka bezpośrednia

Charakterystyka bezpośrednia – wprost dotyka postaci, formułowana jest przez podmiot literacki dzieła.

Charakterystyka pośrednia

Charakterystyka pośrednia – postać charakteryzowana jest przez jej otoczenie, własne zachowania, postawy.

Charakterystyka całościowa

Charakterystyka całościowa – zmierza do kompletnej prezentacji postaci.

Charakterystyka częściowa

Charakterystyka częściowa – rezygnuje z mniej znaczących cechy lub przedstawia bohatera z jednej strony – skupia się na fragmencie jego osobowości, lub koncentruje się na postaci charakteryzując ją z perspektywy jednej roli społecznej.

Charakterystyka środowiska społecznego

Charakterystyka środowiska społecznego – jest ono złożone i zróżnicowane, dlatego wybierasz jednostkę, która reprezentuje część grup.

Autocharakterystyka

Autocharakterystyka – dokonuje jej ta osoba, której charakterystyka dotyczy. Sytuacja, w której ktoś charakteryzuje samego siebie.

w górę↑

Bibliografia:

1. Sławiński J., Charakterystyka, w: Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska, Sławiński J., Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2000, s. 471.
2. Kuziak M., Rzepczyński S., Kasterski R., Jak pisać po polsku?, Bielsko-Biała, Park, 2004.
3. Iwanowicz M., Sztuka pisania wypracowań. Charakterystyka, Literatura, Łódź 2004.