Strona 2 z 2
Klucz odpowiedzi do zadania maturalnego: Opisz i porównaj dwa sposoby uzyskiwania efektu groteskowości w przytoczonych fragmentach dramatów Stanisława Ignacego Witkiewicza i Sławomira Mrożka.
Klucz odpowiedzi:
I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można przyznać maksymalnie 26 punktów)
1. Wyjaśnienie pojęcia „groteska” – nazwanie cech, 0-4
- fantastyka,
- wyolbrzymienie,
- karykatura,
- sprzeczność w normalności,
- nielogiczność,
- przemieszanie porządków,
- prowokacja,
- paradoks,
- absurd.
2. Sposoby uzyskiwania efektu groteskowości w Szewcach, 0-7
- dostrzeżenie, że groteska realizuje się na poziomie języka – przez:
- nonsensowne lub znaczące humorystyczne nazwy własne (np.: Gauryzankar, Cloaca Maxima, Mount Excrement, Buldog Myrke),
- absurdalne przekleństwa (np.: suka ich rwań zachlebiona),
- liczne neologizmy (np.: psiachyl, bogoziemne, trajdocha, landryga podmiejska),
- przekształcanie utrwalonych związków frazeologicznych (np.: po prostu i na wspak),
- absurdalne połączenia wyrazów (np.: przedsłowna maź),
- łączenie spójnikiem „i” wyrazów o sprzecznej barwie uczuciowej (np.: ryczeć i łkać),
- łączenie różnych stylów (np.: koteczka transcendentalna, lazą jak pluskwy do łóżka i czasoprzestrzenne ograniczenia),
- nieadekwatność języka szewców do ich kondycji społecznej (obecność terminów naukowych),
- wykorzystanie dialektyzmów (np.: syćko, psiokrew, nie bedem gadał),
- zabawa językiem, np.: wyrazy dźwiękonaśladowcze (tamda-lamda, tramda-lambda), powtórzenia wykrzyknień i pytań (hej, hej! Po co? po co? po co?),
- archaizowanie składni, np.: inwersje, formy fleksyjne (szczęśliwą jesteś),
- nadmiar słów,
- hiperbola (np.: nagromadzenie pochwał pracy w wypowiedzi Sajetana).
3. Sposoby uzyskiwania efektu groteskowości w Męczeństwie Piotra Ohey’a, 0-7
- dostrzeżenie, że groteska realizuje się na poziomie ukazanej sytuacji przez:
- stworzenie absurdalnej sytuacji wyjściowej (w łazience zagnieździł się tygrys ludojad),
- piętrzenie absurdalnych sytuacji na zasadzie logicznego wynikania (właściciele mieszkania nie zauważyli tego – powiadamia ich urzędnik – bo tygrys ukrywa się w rurach z gorącą wodą),
- tworzenie kolejnych sytuacji na zasadzie logicznego wynikania (propozycja, by tygrysowi odciąć odwrót korkiem do wanny lub podrzucić zatrute mydło),
- wyjaśnienie sytuacji w sposób nasilający jej absurdalność (hipoteza naukowa, że drapieżniki wykształciły się – na drodze ewolucji – z pasty do zębów),
- dysonans w pomyśle zabawy dziecka (mój mały w przebraniu księdza Kordeckiego),
- zachowanie pozorów prawdopodobieństwa sytuacji (dostosowanie stylu do osoby mówiącej: Urzędnik, Naukowiec, przeciętny człowiek; potwierdzenie faktu przez naocznego świadka – Jasia; reakcje rodziców na zachowanie dziecka).
4. Znajomość i umiejętne stosowanie terminologii teoretycznoliterackiej. 0-1
5. Wykorzystanie kontekstów, 0-3
- znajomość Szewców Stanisława Ignacego Witkiewicza – funkcja groteski, 2
- znajomość wybranego dramatu Sławomira Mrożka – funkcja groteski w twórczości pisarza,
- inne.
6. Wnioski
pełne, 4
dwa odmienne sposoby uzyskania groteskowości: u Witkacego nieskomplikowana sytuacja (bohaterowie rozmawiają), groteskowy język; u Mrożka normalny język, a groteskowa sytuacja; dwie różne funkcje: uzyskanie komiczności (efekt estetyczny) i ukazanie absurdalności świata (efekt ideowy),
częściowe, (2)
dwa zupełnie różne sposoby uzyskania groteskowości: u Witkacego przez groteskowy język, u Mrożka przez groteskową sytuację,
próba podsumowania, (1)
lakoniczne stwierdzenie, że groteskowość została uzyskana w utworach w różny sposób.