Bolesław Prus "Lalka" - Zdrada Izabeli Łęckiej w pociągu
Scena miała miejsce w pociągu relacji Warszawa - Kraków przed Skierniewicami, w których wysiada Stanisław Wokulski. W wagonie wynajętym przez S. Wokulskiego znajdowali się: Tomasz Łęcki, Kazimierz Starski, Izabela Łęcka i Stanisław Wokulski. Była to podróż do ciotki Hortensji (siostry Tomasza Łęckiego), która zachorowała i chciała przepisać majątek na Izabelę Łęcką (co, jak wiemy z dalszych fragmentów "Lalki", miało ostatecznie miejsce).
„Już chciał powstać z siedzenia, kiedy wypadkiem spojrzał w przeciwległą szybę wagonu i zobaczył w niej jak w lustrze słabe odbicie panny Izabeli i Starskiego. Siedzieli bardzo blisko siebie, oboje zarumienieni, choć rozmawiali tonem tak lekkim, jakby chodziło o rzeczy obojętne.
Wokulski jednakże spostrzegł, że obojętny ton nie odpowiada treści rozmowy; czuł nawet, że tym swobodnym tonem chcą kogoś w błąd wprowadzić. I w tej chwili; pierwszy raz od czasu jak znał pannę Izabelę, przeleciały mu przez myśl straszne wyrazy: "fałsz!... fałsz!..."
Przycisnął się do ławki wagonu, patrzył w szybę i - słuchał. Zdawało mu się, że każde słowo Starskiego i panny Izabeli pada mu na twarz, na głowę, na piersi jak krople ołowianego deszczu...
Już nie myślał ich ostrzegać, że rozumie, co mówią, tylko słuchał i słuchał...
Właśnie pociąg wyjechał z Radziwiłłowa, a pierwszy frazes, który zwrócił uwagę Wokulskiego, był ten:
- Wszystko możesz mu zarzucić - mówiła panna Izabela po angielsku. - Nie jest młody ani dystyngowany; jest zanadto sentymentalny i czasami nudny, ale chciwy?... Już dosyć, kiedy nawet papo nazywa go zbyt hojnym...
- A sprawa z panem K?... - wtrącił Starski.
- O klacz wyścigową?... - Jak to zaraz znać, że wracasz z prowincji. Niedawno był u nas baron i powiedział, że jeżeli kiedy, to w tej sprawie pan, o którym mówimy, postąpił jak dżentelmen.
- Żaden dżentelmen nie uwolniłby fałszerza, gdyby nie miał z nim jakichś zakulisowych interesów - odparł z uśmiechem Starski.
- A baron ile razy uwalniał go? - spytała panna Izabela.
- I akurat baron ma rozmaite grzeszki, o których wie pan M. Źle bronisz swoich protegowanych, kuzynko - mówił drwiącym tonem Starski.
Wokulski przycisnął się do ławki wagonu, ażeby nie zerwać się i nie uderzyć Starskiego. Ale pohamował się. "Każdy ma prawo sądzić innych - myślał. - Zresztą zobaczymy, co będzie dalej!..."
Przez kilka chwil słyszał tylko turkot kół i zauważył, że wagon się chwieje.
"Nigdy nie czułem takiego chwiania się wagonu" - rzekł do siebie.
- I ten medalion - drwił Starski - jest całym prezentem przedślubnym?... Niezbyt hojny narzeczony: kocha jak trubadur, ale...
- Zapewniam cię - przerwała panna Izabela - że oddałby mi cały majątek...
- Bierzże go, kuzynko, i mnie pożycz ze sto tysięcy... A cóż, znalazła się ta cudowna blaszka?...
- Właśnie że nie, i jestem bardzo zmartwiona. Boże, gdyby on się kiedy dowiedział...
- Czy o tym, że zgubiliśmy jego blaszkę, czy że szukaliśmy medalionu? - szepnął Starski przytulając się do jej ramienia.
Wokulskiemu mgłą zaszły oczy.
"Tracę przytomność?..." - pomyślał chwytając za pas przy oknie. Zdawało mu się, że wagon zaczyna skakać i lada moment nastąpi wykolejenie.
- Wiesz, że jesteś zuchwały!... - mówiła przyciszonym głosem panna Izabela.
- To właśnie stanowi moją siłę -- odparł Starski.
- Zlituj się... Ależ on może spojrzeć!... Znienawidzę cię...
- Będziesz szaleć za mną, bo nikt nie zdobyłby się na to... Kobiety lubią demonów...
Panna Izabela przysunęła się do ojca. Wokulski patrzył w przeciwległą szybę i słuchał.
- Oświadczam ci - mówiła zirytowana - że nie wejdziesz za próg naszego domu... A gdybyś ośmielił się... powiem mu wszystko...
Starski roześmiał się.
- Nie wejdę, kuzynko, dopóki sama mnie nie wezwiesz; jestem zaś pewny, że nastąpi to bardzo prędko. W tydzień znudzi cię ten ubóstwiający mąż i zapragniesz weselszego towarzystwa. Przypomnisz sobie łobuza kuzynka, który ani przez jedną chwilę w życiu nie był poważnym, zawsze dowcipnym, a niekiedy bezczelnie śmiałym... I pożałujesz tego, który zawsze gotów do uwielbiania cię, nigdy nie był zazdrosnym, umiał ustępować innym, szanował twoje kaprysy...
- Wynagradzając sobie na innych drogach - wtrąciła panna Izabela.
- Właśnie!... Gdybym tak nie robił, nie miałabyś mi czego przebaczać i mogłabyś lękać się wymówek z mojej strony...
Nie zmieniając pozycji objął ją prawą ręką, a lewą ściskał jej rączkę, ukrytą pod płaszczykiem.
- Tak, kuzynko - mówił. - Takiej jak ty kobiecie nie wystarczy powszedni chleb szacunku ani pierniczki uwielbień... Tobie niekiedy potrzeba szampana, ciebie musi ktoś odurzyć choćby cynizmem.
- Cynikiem być łatwo...
- Ale nie każdy ośmieli się być nim. Zapytaj tego pana, czy on wpadłby kiedy na myśl, że jego miłosne modlitwy są mniej warte od moich bluźnierstw?..
Wokulski już nie słyszał dalszej rozmowy; uwagę jego pochłonął inny fakt: zmiana, która szybko poczęła odbywać się w nim samym. Gdyby wczoraj powiedziano mu, że będzie niemym świadkiem podobnej rozmowy, nie uwierzyłby; myślałby, że każdy wyraz zabije go albo przyprawi o szaleństwo. Kiedy się to jednak stało, musiał przyznać, że od zdrady, rozczarowania i upokorzeń jest coś gorszego.
Ale co?... Oto - jazda koleją, Jak ten wagon drży... jak on pędzi!...
Drżenie pociągu udziela się jego nogom, płucom, sercu, mózgowi; w nim samym wszystko drży, każda kosteczka, każde włókno nerwowe...
A ten pęd przez pole nie ograniczone niczym, pod ogromnym sklepieniem nieba!... I on musi jechać, nie wiadomo jak jeszcze daleko... może z pięć, może z dziesięć minut!...
Co tam Starski albo i panna Izabela... Jedno warte drugiego!... Ale ta kolej, ach, ta kolej... to drżenie...
Zdawało mu się, że się rozpłacze, że zacznie krzyczeć, że wybije okno i wyskoczy z wagonu... Gorzej. Zdawało mu się, że będzie błagać Starskiego, aby go ratował... Przed czym?... Była chwila, że chciał schować się pod ławkę, prosić obecnych, ażeby na nim usiedli, i tak dojechać do stacji...
Zamknął oczy, zaciął zęby, schwycił się rękoma za frędzle obicia; pot wystąpił mu na czoło i spływał po twarzy, a pociąg drżał i pędził... Nareszcie rozległ się świst jeden... drugi i pociąg zatrzymał się na stacji.
"Jestem ocalony" - pomyślał Wokulski.
Jednocześnie obudził się pan Łęcki.
- Co to za stacja? - spytał Wokulskiego.
- Skierniewice - odpowiedziała panna Izabela.
Konduktor otworzył drzwi. Wokulski zerwał się z siedzenia. Potrącił pana Tomasza, zatoczył się na przeciwną ławkę, potknął się na stopniu i wbiegł do bufetu.
- Wódki!... - zawołał.
Zdziwiona bufetowa podała mu kieliszek. Podniósł go do ust, ale uczuł ściskanie w gardle i nudności i postawił kieliszek nietknięty.
W wagonie Starski rozmawiał z panną Izabelą.
- No, już daruj, kuzynko - rzekł - ale z takim pośpiechem nie wychodzi się z wagonu przy damach.
- Może chory? - odpowiedziała panna Izabela czując jakiś niepokój.
- W każdym razie jest to choroba nie tyle niebezpieczna, ile nie cierpiąca zwłoki... Czy każesz sobie co podać, kuzynko?
- Niech mi dadzą wody sodowej.
Starski poszedł do bufetu; panna Izabela wyglądała oknem. Jej nieokreślony niepokój wzrastał.
"W tym coś jest... - myślała. - Jak on dziwnie wyglądał..."
Wokulski z bufetu poszedł na koniec peronu. Kilka razy odetchnął głęboko, napił się wody z beczki, przy której stała jakaś uboga kobieta i paru Żydków. Powoli oprzytomniał, a spostrzegłszy nadkonduktora rzekł :
- Kochany panie, weź do rąk jaki papier...
- Co to panu?...
- Nic. Weź pan z biura jakiś papier i przed naszym wagonem powiedz, że jest telegram do Wokulskiego.
- Do pana?...
- Tak...
Nadkonduktor mocno się zdziwił, ale poszedł do telegrafu. W parę minut wyszedł z biura i zbliżywszy się do wagonu, w którym siedział pan Łęcki z córką, zawołał:
- Telegram do pana Wokulskiego!...
- Co to znaczy?... pokaż pan... - odezwał się zaniepokojony pan Tomasz.
Ale w tej chwili obok nadkonduktora stanął Wokulski, odebrał papier, spokojnie otworzył go i choć w tym miejscu było zupełnie ciemno, udał, że czyta.
- Co to za telegram?... - zapytał go pan Tomasz.
- Z Warszawy - odparł Wokulski. - Muszę wracać.
- Wraca pan?... - zawołała panna Izabela. - Czy jakie nieszczęście?...
- Nie, pani. Mój wspólnik wzywa mnie.
- Zysk czy strata?... - szepnął pan Tomasz wychylając się przez okno.
- Ogromny zysk - odparł tym samym tonem Wokulski.
- A... to jedź..: - poradził mu pan Tomasz.
- Ale po cóż ma pan tu zostawać? - zawołała panna Izabela.- Musi pan czekać na pociąg, a w takim razie lepiej niech pan jedzie z nami naprzeciw niego. Będziemy jeszcze parę godzin razem...
- Bela wybornie radzi - wtrącił pan Tomasz.
- Nie, panie - odpowiedział Wokulski. - Wolę stąd pojechać na lokomotywie aniżeli tracić parę godzin.
Panna Izabela przypatrywała mu się szeroko otwartymi oczyma. W tej chwili spostrzegła w nim coś zupełnie nowego i - zainteresował ją.
"Jaka to bogata natura!" - pomyślała.
W ciągu paru minut Wokulski bez powodu spotężniał w jej oczach, a Starski wydał się małym i zabawnym.
"Ale dlaczego on zostaje?... Skąd się tu wziął telegram?.. " - mówiła w sobie i po nieokreślonym niepokoju ogarnęła ją trwoga.
Wokulski znowu zwrócił się ku bufetowi, aby znaleźć posługacza, który wyjąłby mu rzeczy, i zetknął się ze Starskim.
- Co panu jest?... - zawołał Starski wpatrując się w niego przy świetle padającym z sali.
Wokulski wziął go pod ramię i pociągnął za sobą wzdłuż peronu.
- Niech pana to nie gniewa, panie Starski, co powiem - rzekł głuchym głosem. - Pan myli się co do siebie... W panu jest tyle demona, ile trucizny w zapałce... I wcale pan nie posiada szampańskich własności... Pan ma raczej własności starego sera, co to podnieca chore żołądki, ale prosty smak może pobudzić do wymiotów... Przepraszam pana...
Starski słuchał oszołomiony. Nic nie rozumiał, a jednak zdawało mu się, że coś rozumie. zaczął przypuszczać, że ma przed sobą wariata.
Odezwał się drugi dzwonek, podróżni tłumem wybiegli z bufetu do wagonów.
- I jeszcze dam panu radę, panie Starski. Przy korzystaniu ze względów płci pięknej lepszą jest tradycyjna ostrożność aniżeli więcej lub mniej demoniczna śmiałość. Pańska śmiałość demaskuje kobiety. A że kobiety nie lubią być demaskowane, więc możesz pan stracić u nich kredyt, co byłoby nieszczęściem i dla pana, i dla pańskich pupilek.
Starski wciąż nie rozumiał, o co chodzi.
- Jeżeli pana czym obraziłem - rzekł - gotów jestem dać satysfakcję...
Zadzwoniono po raz trzeci.
- Panowie, proszę siadać!... - wołali konduktorzy.
- Nie, panie - mówił Wokulski zwracając się z nim do wagonu państwa Łęckich. - Gdybym czuł potrzebę satysfakcji od pana, już byś nie żył, bez dodatkowych formalności. To raczej pan masz prawo żądać ode mnie satysfakcji, że ośmieliłem się wejść do tego ogródka, gdzie pielęgnujesz swoje kwiaty... Będę w każdym czasie do dyspozycji... Pan wie, gdzie mieszkam?...
Zbliżyli się do wagonu, przy którym już stał konduktor. Wokulski siłą wprowadził Starskiego na stopnie, popchnął go do saloniku, a konduktor zatrzasnął drzwi.
- Cóż to, nie żegnasz się, panie Stanisławie? zapytał zdziwiony pan Tomasz.
- Przyjemnej podróży!... - odparł kłaniając się.
W oknie stanęła panna Izabela. Nadkonduktor świsnął, odpowiedziano mu z lokomotywy.
- Farawell, miss Iza, farewell! - zawołał Wokulski."
Źródło: