S.Wyspiański Wesele - Spotkania bohaterów z duchami
Wesele Stanisława Wyspiańskiego jest bez wątpienia dramatem niejednoznacznym. Geniusz Wyspiańskiego polega na tym, że spotkania z duchami można interpretować zarówno na płaszczyźnie metafizycznej (przychodzą zjawy ze świata duchów), jak w psychologicznej (to wytwór wyobraźni bohaterów).
Marysia – Widmo
osoby
Marysia to Maria Mikołajczykówna - siostra Pani Młodej
Widmo to duch Ludwika de Laveaux - malarza, narzeczonego Marysi.
Spotkanie
Spotkanie dziewczyny z duchem narzeczonego to ewidentna aluzja do Romantyczności Adama Mickiewicza, gdzie ma miejsce podobne spotkanie - Karusię odwiedza duch Jasieńka. Karusia jednak kocha swego narzeczonego i mimo że od jego śmierci upłynęły już 2 lata ciągle pragnie z nim przebywać. Marysia tymczasem zapomniała o ukochanym, boi się Widma i odsyła ducha ukochanego.
Widmo ukazuje braki Marysi, to czego ona nie ma.
Wniosek
Marysia nie jest zdolna do takich uczuć jak Karusia, a więc neoromantycy nie są zdolni do takich uczuć, jak romantycy. To bardzo krytyczne stanowisko Stanisława Wyspiańskiego wobec ludzi swojej epoki.
Więcej w artykule: Marysia i widmo w Weselu
Dziennikarz - Stańczyk
Osoby
Dziennikarz to Rudolf Stażewski, redaktor pisma „Czas”. Przyjmuje on lojalną wobec zaborcy postawę. Myśli o wolności ojczyzny, ale jednocześnie pisze jak lojalista.
Stańczyk - błazen ostatnich Jagiellonów. Miał odwagę mówić władcy prawdę, interesował się sprawami kraju i angażował się w nie.
Spotkanie
Stańczyk obwinia Dziennikarza za upadek społeczeństwa polskiego, wręcza Dziennikarzowi laskę błazeńską - kaduceusz i mówi „mąć tę narodową kadź, serce truj, głowę trać”.
Spotkanie Dziennikarza i Stańczyka pozwala dostrzec zachodzące między nimi podobieństwa. Przede wszystkim jest jednak analizą ówczesnych Polaków. Obaj dostrzegają upadek polskiego społeczeństwa:
- "koncept narodowy gaśnie”
- „w pijaństwie duszę zabili”
- Polacy nie dorównują swoim przodkom
- dzwon Zygmunta towarzyszy teraz tylko pogrzebom
- wspomnienie Konstytucji 3 Maja to tylko mrzonka
- „społem, to jest malowanka”
- zapomina o ideałach narodowych
- zapomina o chwalebnej przeszłości
Stańczyk uosabia wszystko czego Dziennikarzowi brakuje.
Wniosek
Dziennikarz mimo uświadomienia sobie sytuacji i swojej roli w społeczeństwie polskim, nie podjął się sprawowania "rządu dusz", nie zmienił swojej postawy. Ta krytyczna postawa wobec przyjaciela Wyspiańskiego odnosi się do całej młodopolskiej inteligencji.
Więcej w artykule: Dziennikarz i Stańczyk w Weselu
Poeta – Rycerz
Osoby
Poeta to Kazimierz Przerwa Tetmajer, jeden z największych młodopolskich poetów, autor dramatu „Zawisza Czarny”. Znany jest z dekadenckiej poezji.
Rycerz to Zawisza Czarny, polski rycerz żyjący za czasów Jagiellonów.
Spotkanie
Rycerz przypomina czasy chwały i potęgi Polski, wielkiego wodza i króla jakim był Jagiełło, przypomina wielkie poświęcenie i wielkie zwycięstwa, jak Grunwald. Nawołuje poetę do czynu, wzywa do działania. Na tym tle dekadencka postawa Poety wygląda blado. Nie jest zdolny do działania. Nie chce walczyć nawet przy pomocy słowa.
Rycerz uosabia wszystko czego Poeta nie ma, a co jako poeta, wieszcz wzorem Mickiewicza powinien mieć.
Wniosek
Dawni Polacy byli zdolni do wielkich czynów. Przedstawiciele Młodej Polski, współcześni Stanisławowi Wyspiańskiemu to przeważnie dekadenci w typie Poety. A zatem krytyka Poety to tak naprawdę krytyka młodopolskiej inteligencji. To kolejna pesymistyczna diagnoza stanu polskiego społeczeństwa w czasach modernizmu.
Więcej w artykule: Poeta i Rycerz w Weselu
Pan Młody – Hetman
Osoby
Pan młody to Lucjan Rydel. Ten sam, który napisał „Zaczarowane koło”, którego bohaterem jest Ksawery Branicki.
Hetman to Franciszek Ksawery Branicki - magnat, przywódca Targowicy, symbol zdrady narodowej i szlacheckiej pychy.
Spotkanie
Pan młody wyrzuca Hetmanowi, że ten przyczynił się do niewoli Polski.
Z kolei Hetman stawia Panu Młodemu następujące zarzuty:
- czepił się chamskiej dziewki dla kaprysu, a nie by zbliżyć się do chłopów”
- nie pamięta o obowiązku walki o wolność
- nie ma w ręku szabli
Wniosek
Hetman dostrzega wiele podobieństw między sobą i Panem Młodym. Jeśli autor Wesela pisze o tym, że młodopolska inteligencja bardziej przypomina targowiczan, aniżeli zwolenników Konstytucji 3 Maja to bardzo poważny i słuszny zarzut, którym Wyspiański współczesnym sobie, że ludomania nie wystarczy, by zjednoczyć polskie społeczeństwo.
Hetman ukazuje wiele mankamentów, kompleksów, których inteligencja powinna się już dawno wyzbyć.
Więcej w artykule: Pan Młody i Hetman w Weselu
Dziad – Upiór
Osoby
Dziad to anonimowy przedstawiciel biedoty wiejskiej, starzec, który nie ma swojego kąta.
Upiór to Jakub Szela, przywódca rabacji galicyjskiej.
Spotkanie
Upiór ocieka krwią, chełpi się tym, że mordował ojców weselników, a teraz zabawi się w swata- wystarczy „gębę myć, suknię prać – nie będzie znać”. Dziad pamięta Jakuba Szelę, brał udział w tych wydarzeniach.
Wniosek
To spotkanie brutalnie pokazuje, że chłopi doskonale pamiętają swoją mroczną przeszłość. Rabacja chłopska to wydarzenie, które tragicznie podzieliło polskie społeczeństwo. Wyspiański uświadamia Polakom, że nierozliczona przeszłość uniemożliwia porozumienie między chłopami i inteligencją. Żadna z tych grup nie potrafi zapomnieć krzywd jakich doznała od drugiej.
Jakub Szela pokazuje lęki, kompleksy polskiego społeczeństwa tak chłopów, jak i inteligentów.
Więcej w artykule: Dziad i Upiór w Weselu
Gospodarz – Werynhora
Osoby
Gospodarz to Włodzimierz Tetmajer, malarz podkrakowski od 10 lat mieszkający między chłopami, mąż chłopki - siostry Panny młodej, brat Kazimierza Przerwy-Tetmajera. W swojej chacie miał portret Werynhory pędzla Jana Matejki.
Wernyhora to XVIII w. wróżbita, rzecznik solidaryzmu społecznego.
Spotkanie
Gospodarz w akcie I wypowiedział się pozytywnie o chłopach „chłop ma coś z Piasta, chłop potęgą jest i basta”, 10 lat mieszkał wśród chłopów, poznał ich, doceniał, rozumiał też klasę z której się wywodził, dlatego mógł sprawdzić się w roli przywódcy, który zjednoczy Polaków. Dlatego Werynhora przekazał Gospodarzowi 3 zadania:
- rozesłać wici
- zebrać zbrojnych na błoniach
- ruszyć na dźwięk rogu.
Gospodarz podjął się zadania. Niestety nie zrealizował go. Zamiast przejść do działania przekazuje zlecenia Jaśkowi, który nie jest gotowy to uniesienia tego ciężaru i sam kładzie się spać. Zawodzi więc jako przywódca.
Wniosek
Jeżeli taka postać jak Gospodarz nie jest w stanie stanąć na czele narodowej insurekcji, to według Stanisława Wyspiańskiego nie ma w polskim społeczeństwie człowieka, który podołałby temu zadaniu, bo nikt nie jest gotowy do takiego wyzwania. To pesymistyczna odpowiedź na pytanie czy Polacy mogą odzyskać niepodległość w czasach modernizmu na drodze zbrojnej walki o niepodległość.
Wernyhora obnaża braki Gospodarza, a tym samym polskiej inteligencji.
Więcej w artykule: