Expand
-
Collapse
"Granica", 1935
świat przedstawiony
fabuła
bohaterowie
Zenon Ziembiewicz
główny bohater
Zenio
pochodzi ze zubożałej rodziny szlacheckiej
uczy się w Warszawie
tam spotyka Elżbietę Biecką
mieszka na stancji
studiuje w Paryżu
temat pracy doktorskiej
włoska polityka kolonialna
romans z Adelą
o jej śmierci dowiaduje się z listu Karola Wąbrowskiego
ona kochała go bez wzajemności
niewiele musiał udawać
i prawie nie okłamywał jej
przyjaźni się z Karolem Wąbrowskim
romans z Justyną Bogutówną
w czasie wakacyjnej przerwy w studiach
początkowo unikał Justyny
i opierał się swojemu pożądaniu
śmierć Adeli zmienia jego stosunek do Justyny - staje się mniej asertywny
uwodzi Justynę i ją okłamuje
obecuje, że po studiach wróci
kieruje się wyłącznie pożądaniem
pozwala jej wierzyć w wzajemność uczucia
pisze teksty do "Niwy"
dla Czechlińskiego
"sprzedał mu duszę"
oznacza to rezygnację ze swoich ideałów
konformizm
zależność
aby zdobyć pieniądze na ostatni rok studiów
o powojennej polityce państw europejskich
stosunek do rodziców
gardzi swoimi rodzicami
niewykształceni
zaściankowość
wstydzi się ich
bardzo ambitny
robi wielką karierę
kobiety traktuje instrumentalnie
zdradza żonę
finansuje aborcję nieślubnego dziecka
popełnia samobójstwo
pilny uczeń z dobrymi ocenami
w Boleborzy bywał
w święta
w czasie wakacji
powiela schemat swojego ojca
powiela boleborzański schemat
romansuje ze służbą
nie dostrzega niemoralności swoich postępków
zdradza żonę
Karol Wąbrowski
przyjaciel Zenona ZIembiewicza
syn Cecylii Kolichowskiej
wyleczony w Szwajcarii z ciężkiej choroby
wg Zenona
dziwak
nieudany syn Cecylii
Elżbieta Biecka
żona Z. Z.
Elżunia
Ela
jako dziecko
wchowywała ją Cecylia Kolichowska
była złośliwa i niegrzeczna wobec Zenona
lubiła towarzystwo Zenona
głupia
jak 15-latka zakochana w rotmistrzu Awaczewiczu
miłość tragiczna
bo w każdej chwili mógł zginąć
bo go rzadko widywała
bez wzajemności
niekochana
przez matkę
kontakt od 20 roku życia
kontakt listowny
przez ciotkę Cecylię
przez Awaczewicza
Justyna Bogutówna
kochanka Z. Z.
spotkała go pierwszy raz w wieku 19 lat w Boleborzy
córka kucharki
Karoliny Bogutowej
w dzieciństwie wychowywała się z Różą Tczewską
później wychowywała się u Borbockich
do śmierci ogrodnika Borbockiego
wdowa po nim wyprowadziła się do miasta
w wieku 19 lat trafiła za matką do Boleborzy
półsierota
ojciec jej zmarł
po śmierci matki
jest samotna
dzięki protekcji Bieckiej dostaje pracę
zwalnia się z pracy
myli się co do intencji Zenona
wierzyła, że jest inny niż reszta mężczyzn
wg Zenona
naturalna
ładna
sama się do niego garnie
naiwna
wg Joanny Ziembiewiczowej
pożyteczna
ładna
dobrze wychowana
wg pani Tawnickiej
inteligentna
leniwa
grzeczna
wg Torucińskich
pracowita
wg narratora
pospolita
ładna
jej los nieznany
w więzieniu czeka na rozprawę
Karolina Bogutowa
kucharka
bardzo dobra
tylko o tym nie wiedziała
wyrzucona z pracy przez panią Warkoniową
gdy była w ciąży
pracowała u Tczewskich
po wyjściu ze szpitala z dzieckiem
wyrzucono ją, gdy się rozchorowała
pobyt u ogrodnika Borbockiego
praca w Gwareckim Folwarku
u plenipotenta Czechlińskiego
3 lata
zwolniona, gdy się rozchorowała
praca w Boleborzy
dla Ziembiewiczów
najwyższy stopień upadku
wyrzucona z powodu choroby
emigracja do miasta
matka Justyny Bogutówny
wdowa
Cecylia Kolichowska z Bieckich
ciocia Elżbiety Bieckiej
wdowa po I mężu Konstantym Wąbrowskim
samobójcy
socjalisty
pozostawił ją z 8-letnim synem
przed wojną wyemigrował z kraju
wdowa po rejencie Aleksandrze Kolichowskim
o 15 lat starszy
zazdrośnik
histeryk
kontrolował, wręcz więził żonę
zdradzał ją
wychodziła za mąż z miłości
zawsze nieszczęśliwie
zgorzkniała i rozgoryczona życiem
Walerian Ziembiewicz
Waluś
ojciec Zenona Ziembiewicza
mąż Joanny z Niemierów
bardzo dużą wagę przywiązuje do swojego szlacheckiego pochodzenia
zdradzał swoją żonę
i spowiadał się ze swych zdrad
złota rączka
potrafił wszystko naprawić
utracjusz
stracił majątek swój
stracił majątek swojej żony
nie jest zaradny
rządca w Boleborzy
nic nie robi
zdaniem syna
charakteryzuje go podwójna moralność
wojna go nie obchodziła
gościł
Niemców
Rosjan
Polaków
nie interesował go jej wynik
stosunek do chłopów
kradną
nie dba o nich
zaraza "czerwonki"
przeciwnik edukowania chłopów
sam o sobie myśli
że jest przywiązany do ziemi
że kocha i szanuje małżonkę
że kocha syna
ma o sobie bardzo wysokie mniemanie
chorował na astmę, nadciśnienie
był otyły
Joanna (Żancia) Ziembiewicz z Niemierów
matka Z. Z.
żona W. Z.
wysoka
szczupła
wybaczała mężowi zdrady
przyzwalała na romanse męża
przyzwalała na romans Zenona i Justyny
Czechliński
plenipotent
człowiek o wielkich wpływach
krępy
o szerokiej szczęce
nieustannie żartuje
rotmistrz Awaczewicz
obiekt miłości ELżbiety Bieckiej
kochanek Julii Wagner
żonaty ojciec 2 córek
Tczewscy
lokalna rodzina obszarnicza
właściciele majątku w Boleborzy
mieszkańcy kamienicy
Gołąbscy
Wylamowie
Posztrascy
Łucja
Gorońscy
Chąśba
Gieraccy
Adela
śmiertelnie chora na gruźlicę
wdała się w romans z młodszym Zenonem Ziembiewiczem
zmarła 30 lipca
gdy Zenon był w Boleborzy
zostawił ją, wiedząc, że jest umierająca
zakochana w Zenonie bez wzajemności
i świadoma tego
każda z postaci ma własną historię i własne uwikłanie społeczne
wątki
kariera Zenona
romans Zenona z Justyną Bogutówną
romans i małżeństwo Zenona z Elżbietą Biecką
tułaczka Karoliny Bogutowej
los Justyny Bogutówny
czas akcji
lata dwudzieste i trzydzieste XX wieku
czas fabuły
sięga czasów z przed I wojny światowej
miejsce akcji
nieokreślone miasto
kamienica przy ulicy Staszica, należącej do pani Cecylii Kolichowskiej
w domu Zenona i Elżbiety na Przedmieściu Chązebiańskim
Piesznia i Vevey
podróż poślubna Ziembiewiczów
Boleborza
folwark, którego rządcą jest Walerian Ziembiewicz
należy do majątku Tczewskich
Warszawa
pobyt Elżbiety u matki
Paryż
studia
Chązebna
majątek Tczewskich
narrator
w narrację sa wplecione komentarze odautorskie w postaci wniosków zawierających kwalifikacje moralne
narrator nie jest wszechwiedzący
"jak się zdaje"
"było to może"
często tworzy tajemnicę i jej nie wyjaśnia
np.: Cecylia znalazła w kasie co innego
narrator niezaangażowany
obiektywizm w przedstawianiu świata
jak chór w tragedii greckiej
"wydawała się"
często relacjonuje wydarzenia
z perspektywy różnych postaci
subiektywna deformacja rzeczywistości
styl:
wysoki stopień zintelektualizowania języka
specjalistyczne słownictwo
sentencjonalność
refleksje na temat życia
refleksje na temat śmierci
abstrakcyjność
język nastawiony na informację, „przezroczysty”
choć w odniesieniu do detali pełen przymiotników oceniających
"dziwnie oprawiony"
czasem przypomina powieści detektywistyczne
"Pani Tawnicka, długoletnia i siwowłosa kasjerka tej instytucji, pamiętała Bogutównę"
wyjątek stanowią opisy bohaterów i relacji pomiędzy nimi
pozornie obiektywne
ironiczne
cyniczne
opis Waleriana Ziembiewicza
opis Joanny Ziembiewiczowej
dialogi
priorytet mowy zależnej, czyli mówienia narratora (referowanie, komentowanie),
jest to nieustanna, zdystansowana interpretacja świata
drugie miejsce – mowa pozornie zależna,
na trzecim dopiero – niezależna, czyli przytoczenia wypowiedzi bohaterów
opowiadania i opisy dotyczą przede wszystkim zdarzeń powtarzalnych
wydarzenia są tylko dokumentacją wniosków filozoficznych
dbałość o prawdę szczegółu
plastyczność opisu
poetyckość
"Sama fikcja, sama najistotniejsza zbędność, puch i piana, obłoki ponad życiem, mgła powiewna nad rzeczywistością, nic."
kompozycja
ramowa
klamrę stanowią ostatnie wydarzenia z życia bohatera
nie ważne jest, co się wydarzyło
ważne jest, jak do tego doszło
druga część klamry inna w stylu sugeruje, że zwycięża schematyczne widzenie człowieka
oparta na kolejnych retrospekcjach
Justyna Bogutówna, dziś jak wiemy ...
"Wkrótce ich wzajemny stosunek przybrał zupełnie inny charakter"
układ rozkwitania
losy każdego bohatera mają swoją przedakcję
najpierw poznajemy kilka informacji
które w kolejnych rozdziałach są rozbudowywane
sprawia do wrażenie pozornego chaosu
naśladuje sposób myślenia, funkcjonowania pamięci
inwersja czasowa
skojarzenia
informacje są łączone ze sobą na zasadzie skojarzeń
tematyka
obsesja starzenia się
miłość
fizyczna
Justyna Bogutówna
zła
cielesna
idealna
Elżbieta Biecka
zakochał się w niej już w ósmej klasie gimnazjum
idealna
czysta
bieda
podziały społeczne
niesprawiedliwość społeczna
władza
moralność
schematy w "Granicy"
człowiek jest tylko schematem
panicz i służąca
ziemianin i chłop
postępowiec w konserwatywnym otoczeniu
dygnitarz zaniedbujący swoje obowiązki
syn powielający błędy ojca
Zenon
córka powielająca błędy matki
Justyna Bogutówna
Elżbieta Biecka
interpretacja
klasyczny utwór moralistyczny
należy do literatury dydaktycznej
jej celem jest teoretyczna refleksja nad zjawiskami moralno-psychologicznymi
wyrastając z konkretnych warunków społeczno – obyczajowych, rozważa problemy, stawia pytania odnoszące się do modelowych sytuacji ludzkich
traktuje o relatywności prawd o człowieku
sugeruje trwałość prawdy „zewnętrznej”
ale M. Bocheński (filozof) twierdzi, że aby być szczęśliwym, nie wolno przeglądać się w lustrze społecznym.
tytuł
pierwotnie brzmiał: schematy
symbolika tytułu
granica moralna
odpowiedzialność za czyny
gdzie zaczyna się zło?
granica społeczna
granica między ludźmi
niewidoczna i ukryta pod pojęciem wspólnoty, społeczeństwa
postrzegą ją inni ludzie
np. lokaj - pośrednik między Tczewskimi a służbą
granica poznania
siebie - autopoznanie
innych
na ile możemy sie poznać?
kto ma rację jednostka czy otoczenie?
zmiana osądów w czasie
różni ludzie różne poglądy na ten sam temat
granica wolności jednostki
w jakim stopniu wpływamy na swoje życie?
w jakim stopniu wpływamy życie innych?
w jakim stopniu powinniśmy wpływać na życie innych?
to wypadkowa:
popędów
świadomych działań
dążeń
wpływów zewnętrznych
a krzywdą drugiego człowieka
granica wytrzymałości
na cierpienie fizyczne
na cierpienie psychiczne
granica filozoficzna
antynomia świadomości jednostki i konsekwencji jej działań
między intencjami, a działaniami i jego skutkami
Elżbieta: "wszystko czego nie chciałeś jest teraz po tamtej stronie co ty"
granica między prawdą subiektywną a obiektywną
prawda psychologiczna (subiektywna)
deformuje ocenę rzeczywistości
prowadzi do błędów i wypaczeń
prawda społeczna (obiektywna) jest trwalsza
kiedy jednostka umrze, schemat istnieje nadal
granica między schematem a wyjątkiem
człowiek - indywiduum
człowiek - cząstka społeczeństwa
osobowość człowieka ukształtowna jest przez schematy
konwencje
stereotypy kulturowe
role społeczne
układy społeczne
geneza powieści
prace nad powieścią zaczęły się w 1932 r.
ukazuje sie do 1934 r. w czasopismach
oskarżenie rzeczywistości sanacyjnej
obraz podziałów społecznych
gatunek
powieść psychologiczna
psychologizm
arcydzielność
zwrócenie uwagi na etyczny wymiar życia czowieka
filozofia osobowości
psychologia społeczna
szeroka panorama społeczeństwa polskiego w czasach sanacji
dostrzeżenie w proletariacie:
skrytych wartości moralnych
świadomości politycznej
zdolności do obrony własnych interesów
siły społecznej