Expand
-
Collapse
Wesele, 1901 r.
Stanisław Wyspiański
docent krakowskiej ASP
dramatopisarz
poeta
malarz
grafik
teatr krakowski
inscenizator
scenograf
dramat symboliczny
symbole
postacie
Stańczyk
symbol troski o sprawy narodu
Rycerz
symbol odwagi, męstwa
Hetman
symbol zdrady narodowej
Upiór
symbol konfliktów klasowych
Wernyhora
symbol solidaryzmu społecznego
chochoł
wiązka słomy lub słomę która okrywa różę, która na wiosnę zakwitnie;
oznacza uśpienie, bierność, obojętność polskiego społeczeństwa na sprawy niewoli;
jest nadzieja, że naród polski odzyska niepodległość.
miejsce
chata w Bronowicach
przedmioty
złota podkowa
alegoria szczęścia
postawił ją na odjezdnym Werynhora
miała przynieść szczęście w walce o wolność
gospodyni ukryła ją
prywata
złoty róg
symbol idei (hasła) w imię której w zgodzie poszli by walczyć o wolność tak panowie jak i chłopi;
czapka z pawimi piórami
nosi ją Jasiek, który ciągle marzy by być wielkim panem i wybudować sobie dwór
Jasiek gubi złoty róg, kiedy schyla się po czapkę
symbolizuje brak uświadomienia
ważniejszy jest dla niego awans społeczny niż wyzwolenie kraju
symbol marzeń o wzbogaceniu się i awansie społecznym
scena
Jasiek zgubił złoty róg, nie ma szans na odnalezienie go
pojawia się Chochoł
każe wyjąć zbrojnym kosy z rąk
gra ponurą, otępiającą muzykę na melodię „Stary niedźwiedź mocno śpi”
śpiewa „miałeś chamie złoty róg, ostał ci się ino sznur”
zmarnował olbrzymą szansę
wszyscy bezmyślnie zaczynają się kręcić w kółko jakby w letargu
symbolizuje niezdolność polskiego narodu do czynu
życie w małym światku własnych spraw
cechy
wykorzystanie symboli - symbolizm
nastrojowość
tajemniczość
bohaterowie ideowi
symboliczni bohaterowie
luźny związek pomiędzy scenami
rezygnacja
z mówienia wprost,
z jednoznaczności,
sugerowanie znaczeń i wieloznaczność
synkretyzm rodzajowy i gatunkowy:
muzyka,
malarstwo,
ludowość,
fantastyka,
historia,
legenda,
antyrealizm
poetyckość,
wizyjność,
oniryzm,
świat przedstawiony to subiektywna wizja postaci, projekcja ich psychiki
metafizyka/psychologizm
Marysia – Widmo
Maria Mikołajczykówna
siostra Pani Młodej
Ludwika de Laveaux
malarza
narzeczony
aluzja do Romantyczności
Adama Mickiewicza
Karusia
duch Jasieńka
Marysia
zapomniała o ukochanym
boi się Widma
odsyła ducha ukochanego
wniosek
nie jest zdolna do takich uczuć jak Karusia
neoromantycy nie są zdolni do takich uczuć, jak romantycy
Stańczyk – Dziennikarz
Rudolf Stażewski
redaktor pisma „Czas”
lojalna postawa wobec zaborcy
myśli o wolności
pisze jak lojalista
nie podjął się sprawowania "rządu dusz"
nie zmienił się
błazen ostatnich Jagiellonów
miał odwagę mówić władcy prawdę
obwinia Dziennikarza za upadek społeczeństwa polskiego
wręcza Dziennikarzowi laskę błazeńską
„mąć tę narodową kadź, serce truj, głowę trać”
podobieństwa
dostrzegają upadek polskiego społeczeństwa
"koncept narodowy gaśnie”
„w pijaństwie duszę zabili”
Polacy nie dorównują swoim przodkom
dzwon Zygmunta towarzyszy teraz tylko pogrzebom
wspomnienie Konstytucji 3 Maja to tylko mrzonka
„społem, to jest malowanka”
zapomina o ideałach narodowych
zapomina o chwalebnej przeszłości
Poeta – Rycerz
Kazimierz Przerwa Tetmajer
napisał dramat „Zawisza Czarny”
tworzy dekadencką poezję
nie jest zdolny do działania
nie chce walczyć nawet przy pomocy słowa
Zawisza Czarny
średniowieczny rycerz
czasy chwały i potęgi Polski
Jagiełło
Grunwald
dawni Polacy byli zdolni do wielkich czynów
współcześni to przeważnie dekadenci w typie Poety
nawołuje do czynu
Pan Młody – Hetman
Lucjan Rydel
napisał „Zaczarowane koło”
bohater to Ksawery Branicki, przywódcę Targowicy
wyrzuca Hetmanowi, że przyczynił się do niewoli Polski
Ksawery Branicki
stawia Panu Młodemu zarzuty
czepił się chamskiej dziewki dla kaprysu, a nie by zbliżyć się do chłopów”
nie pamięta o obowiązku walki o wolność
nie ma w ręku szabli
dostrzega wiele podobieństw między nimi
Dziad – Upiór
Jakub Szela
przywódca rabacji galicyjskiej
ocieka krwią, chełpi się tym, że był mordował ojców weselników
teraz zabawi się w swata- wystarczy „gębę myć, suknię prać – nie będzie znać”
krzywd jednak tak łatwo się nie zapomina
Dziad pamięta Jakuba Szelę
Gospodarz – Werynhora
Włodzimierz Tetmajer
miał portret Werynhory, pędzla Matejki
w akcie I wypowiedział się pozytywnie o chłopach
„chłop ma coś z Piasta, chłop potęgą jest i basta”
10 lat mieszkał wśród chłopów, poznał ich, doceniał, dlatego mógł sprawdzić się w roli przywódcy
rozumiał też klasę z której się wywodził
Gospodarz podejmuje się zadania
nie realizuje go
przekazuje zlecenia Jaśkowi
kładzie się spać
zawodzi więc jako przywódca
Werynhora
XVIII w. wróżbita, rzecznik solidaryzmu społecznego
Werynhora przekazał Gospodarzowi 3 zadania
rozestać wici
zebrać zbrojnych na błoniach
ruszyć na dźwięk rogu
demitologizacja
mit solidaryzmu społecznego
występuje w
„Panu Tadeuszu”
„Nad Niemnem”
„z szlachtą polską, polski lud”
obalony
Akt I
porozumienie jest pozorne
mit szlacheckiego przywódcy
szlachta najlepiej nadaje się na przywódcę narodu
obalony
Gospodarz
najlepiej zna obie grupy społeczne
nie przejął się swoją rolą przywódcy
jest niezdolny do działania
zrzuca odpowiedzialność na Jaśka
mit racławickiego kosyniera
Czepiec go przywołuje
nie uznaje przywództwa inteligencji
Jasiek mógł być kontynuatorem
nie jest dla niego ważna wolność, a jedynie awans społeczny, bogactwo
mit walecznych chłopów
mit wspólnej walki chłopów i szlachty o ojczyznę
mit chłopa Piasta
Źródło: Kronika Polska Galla Anonima
początki dynastii Piastów
chłop to symbol pracowitości, mądrości i siły narodowej
obalony
chłopi
nie rozumieją sytuacji narodu
skorzy do awantur i porachunków
Czepiec
wszelkie problemy rozwiązuje siłowo
„Żyda w pysk”
„my na was z kosami”
mit arkadyjskiej wsi
dziennikarz
„polska wieś zaciszna, polska wieś spokojna”
obalony
Jakub Szela żyje w pamięci
Czepiec mówi „my się rwiemy ino do jakiej bijacki”
mit poety wieszcza
źródło: romantyzm
poeta
wieszcz
przywódca narodu prowadzącego do walki o niepodległość
krytyka
Poeta
dekadent
nie potrafi sam działać
nie potrafi porwać innych do czynu
Dziennikarz
mógłby sprawować „rząd dusz”, ale brakuje mu odwagi
mit polski mocarstwowej
XVIII w.
sarmatyzm
naród wybrany
szczególna opieka Matki Boskiej nad Polską
Polska jako przedmurze chrześcijaństwa
wizerunki Matki Boskiej Ostrobramskiej i Częstochowskiej
przepowiednia Wernyhory
Polska od morza do morza
krytyka
naiwności takiego rozumowania.
dialektyzacja
fonetyka
mazurzenie: wymowa s, z, c, dz zamiast sz, ż, cz, dż; np. „Chińcyki”, „mu tu cytamy gazety”;
wymowa "o" zamiast "a", np. „pon nos obśmiwajom”;
końcowe "ą" wymawiano jak "om", np. „nie chcom chcieć”;
początkowe "ch" wymawiane jak "k", np. „kces”;
"e" wymawiane jak "y" lub "i", np. „tys”, „mliko” uproszczenia np. "syćko"- wszystko;
fleksja
Chińcyki
Chińczycy
Zchwać do skrzynie
Załujta
żałujcie
leksyka
Haw - tu
Mus - przymus
Hajno - tam
Śpik - smarkacz
Ka - gdzie
Gabnąć - chwycić.
ludomania
Czepiec – Dziennikarz
podobieństwa
wiek
zainteresowania - polityka
mogliby się z powodzeniem porozumieć.
z inicjatywą rozmowy występuje Czepiec.
a powinien Dziennikarz
zgodnie z hasłem pracy u podstaw
Czepiec
mówi, że na wsi czytają gazety, dużo wiedzą, a są nawet tacy co byli na wojnie w Japonii
ocenia Dziennikarza adekwatnie
wie, że „pon się boją we wsi ruchu, pon nos obśmiwajom w duchu”
wie, że inteligencja jest bierna i przeżarta dekadentyzmem
„duza by juz mogli mieć, ino oni nie chcom chcieć!”
wie, że chłopi sa waleczni
„chłopi rwą się do bijacki”
chłopi zdolni są do heroizmu
przykład Głowackiego
Dziennikarz
nie dyskutować z Czepcem
codziennie zajmuje się polityką, teraz chce się bawić
traktuje Czepca z pogardą
pytanie o położenie Chin
ma mylne wyobrażenie o chłopie polskim
nie docenia Czepca
boi się świadomego chłopstwa
„niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna”
Radczyni – Klimina
różnice
mówią różnymi językami
Klimina
gwara
Radczyni
język literacki
sposób myślenia i mentalność
podobieństwo
żadna nie jest sobą
w momencie pozdrowienia się
obie chcą się dostosować do rozmówczyni
Radczyni mówi pochwalony
Klimina mówi dobry wieczór
Klimina
nie dostrzega dezaprobaty Radczyni
Radczyni
Radczyni próbuje odejść od rozmowy o sprawach męsko-damskich
rubaszne żarty wiejskiej kobiety są w niesmak wielkomiejskiej damie
szuka innego tematu i pyta o pracę w polu (siewy, żniwa)
niechęć do wsi
„wyście sobie, a my sobie, każdy sobie rzepkę skrobie”
w rozmowie z dziewczętami dziwi się, że chcą przebywać w tym tłumie ścisku, gdzie co rusz biją się po pysku
nie wie nic o polskiej wsi
mówi o siewie, żniwach w listopadzie
Pan Młody – Panna Młoda
brak zrozumienia
róznice
Pan Młody
wygłasza długie poetyckie wymowy na cześć jej urody
nie dostrzega intencji żony
przechwala się podbojami miłosnymi
„kochał się po różnemu, a teraz chce po swojemu, po naszemu”
nie rozumie kultury chłopskiej
kiedy Pani Młoda skarży się na ciasne buty
radzi by tańczyła boso
nie wie, że „trza być w butach na weselu”
Pani Młoda
irytuje i krępuje ją zachowanie męża
chce uciąć rozmowę
różnice
sposób myślenia,
Ojciec
„pany się nudzą sami, to się pięknie bawią z nami”
Żyd
„Pan się narodowo bałamuci”,
„potańcować sobie raz: jeden Sas, a drugi w las”.
język
przeszłość, historia
rabacja chłopska
Gospodarz wspomina śmierć ojca
„krwawiącego przez lód gnali”
Pan Młody przypomina sobie śmierć dziadka
„jego dziadka piłą rżnęli”
Obawiają się, że „to co było może przyjść”.
synteza sztuk
Malarstwo
plastyczność w dramatu jest prawie równorzędna słowu
kontrast
wieczorowe stroje inteligencji
barwne stroje krakowskiego chłopstwa
impresjonistyczny obraz
bohaterowie są w nieustannym ruchu
artysta stara się uchwycić moment, chwilę
gra świateł i barw
różne źródła światła
migotliwa przykręcona lampa
blask księżyca
barwy
„krasnych wstążek, pawich piór”
dźwięki
„słychać huczne weselisko”
„buczące basy”
secesja
w didaskaliach
pastelowe barwy
siwo
prawie błękitna
szarawym tonem półbłękitu
związki z malarstwem
Jana Matejki
"Wernyhora"
"Racławice"
"Stańczyk"
"Konstytucja 3 Maja"
"Bitwa pod Grunwaldem"
"Podniesienie dzwonu Zygmunta"
Jacka Malczewskiego
ostatnia scena
"Błędne koło"
"Melancholia"
Muzyka
kontrast
żywa krakowska muzyka
muzyka weselna
skoczne krakowskie melodie
przyśpiewki Jaśka
cisza, kiedy pojawiają się duchy
otępiająca monotonna muzyka Chochoła
efekty akustyczne
tętent konia
Taniec
akcja między izbą biesiadną a salą taneczną
ludowa szopka
balet
scena końcowa
chocholi taniec
postacie poruszają się w dziwnym hipnotycznym tańcu
somnambulizm
lunatyzm
Literatura
I akt
komedia rodzajowa
język
dowcipny
pełen aforyzmów
"panowie nie chcom chcieć”
„chłop potęgą jest i basta"
"to co było może przyjść"
II akt
fantastyczno-symboliczny
poetycki język
gra planów i konwencji
plan mały
chata weselna
żart
dowcip
satyra
plan duży
chata = Polska
powaga
tragizm
fantastyka
baśniowa
przyszły duchy, by upomnieć żywych
psychologizm
duchy są projekcją myśli, które dręczą ich rozmówców
język
zróżnicowany środowiskowo
krakowska inteligencja
język literacki
chłopi
stylizacja gwarowa
dialektyzacja
indywidualizacja językowa
Poeta, Pan Młody
poetyckość
obfitość
Rachela
egzaltacja
Radczyni
z wyższością
geneza
ślub
20 listopada 1900 r.
Lucjana Rydla
Jadwigi Mikołajczykówny
kościół Mariacki
wesele
chata w Bronowicach
ślub
1890 r.
Włodzimierz Tetmajer
Anną Mikołajczyk
siostry
Maria
była zaręczona z malarzem Ludwikiem de Laveaux chorym, który zmarł na gruźlicę za granicą
Jadwiga
ożenił się z nią Lucjan Rydel
wraz z oczepinami trwało trzy dni
goście
cała wieś
krakowska inteligencja
bohaterowie Wesela
inteligenci
Gospodarz
W. Tetmajer
Pan Młody
Lucjan Rydel
Poeta
Kazimierz Przerwa Tetmajer
Dziennikarz
Rudolf Starzewski
redaktor pisma „Czas”
Radczyni
Antonina Domańska
ciotka Rydla
autorka książek dla dzieci, np. „Historia żółtej ciżemki”
Zosia i Maryna
siostry Pareńskie
córki lekarza z Krakowa
Maria
później żoną Boya-Żeleńskiego
Haneczka
Hanka Rydlówna
siostra Lucjana Rydla
Nos
Tadeusz Nosowski
chłopi
Gospodyni
Anna Tetmajerowa z domu Mikołajczyk,
żona Włodzimierza
Panna Młoda
Jadwiga Mikołajczyk
Marysia
Maria Mikołajczyk
Jasiek
Jan Mikołajczyk
brat Panny Młodej
Kuba
Jakub Mikołajczyk
brat Panny Młodej
Ojciec
Jacenty Mikołajczyk
gospodarz z Bronowic
Czepiec
Błażej Czepiec
wuj Jadwigi Mikołajczykówny
wójt gminy
starosta weselny
Kasper
Kasper Czepiec
syn Błażeja Czepca
Klimina
siostra Błażeja Czepca
Wojtek
Wojciech Susuł
później mąż Marii Mikołajczykówny
Isia
najstarsza córka Anny i Włodzimierza Tetmajerów
Żyd
Hersz (Herman Singer)
karczmarz z Bronowic
Rachela
Pepa (Józefa)
córka karczmarza (15 lat)
recepcja
krytyka
Stanisław Tarnowski
Włodzimierz Tetmajer
Lucjan Rydel
błyskawiczna kariera Wyspiańskiego
wieszcz narodowy
pozytywne przyjęcie
wypełnia próżnię ideologiczną
odpowiada na potrzeby społeczeństwa
nie opowiada się po niczyjej stronie
znaczenie Wesela
obala mit zwycięskiej insurekcji narodowej
przestaje tuszować antagonizmy i różnice społeczne
obala mit solidaryzmu społecznego
wrogość inteligentów i chłopów
obnaża prawdy historyczne
do tej pory przekłamywane
głosi hasła jednoczące
umiłowanie polskiej ziemi
język
tradycja
obyczaj
religia
krytykuje postawę modernistyczną
Rachela
Poeta
Nos
Pan Młody
kwestionuje wartści modernistyczne
dekadentyzm
schopenhaueryzm
katastrofizm
ucieczkę od rzeczywostości
krytykuje chłopomanię
pokazuje destrukcyjny wpływ modernistycznej poezji i sztuki
tworzy iluzję rzeczywostości
okłamuje ludzi
usypia
odwraca uwagę od ważnych spraw