Prezentacja maturalna - treść
Przygotowując się do opracowania mojego tematu przeczytałem wiele różnych tekstów, mówiących o roli literatury w życiu ludzi i bohaterów literackich. W większości tych prac problem omawiany był w oparciu o te same lektury szkolne np. "Latarnika", "Lalkę" czy "Zbrodnię i karę". W swojej prezentacji chciałbym omówić związki literatury z życiem, wykorzystując nie tyko tekst literacki, ale również przykłady ludzi, których życiem pokierowała jedna przeczytana książka albo twórczość jednego pisarza. Od czasu, kiedy człowiek zaczął używać słów do porozumiewania się z innymi ludźmi, minęły tysiące lat. Początkowo mowa pewnie służyła do prostego komunikowania się , z czasem jednak, coraz większy zasób słów, pozwalał na dokładniejsze wyrażanie swoich myśli Mity, legendy , opowieści o bogach i wydarzeniach historycznych przekazywane ustnie przez ludzi z pokolenia na pokolenie, zostały następnie utrwalone za pomocą pisma, tworząc dzieła uznawane obecnie za literaturę. Wynalezienie przez Chińczyków papieru , a następnie druku przez Gutenberga, przyczyniło się do rozpowszechnienia słowa pisanego. Spadek cen książek, których już w V wieku wydrukowano dziesiątki tysięcy, w ogromnej mierze wpłynął na rozwój cywilizacji, przyspieszył przekazywanie informacji i obniżył poziom analfabetyzmu Powstające na przestrzeni wieków dzieła literackie, zostawiały trwały ślad w świadomości swoich czytelników, wpływały na ich osobowość, zmianę poglądów i postępowanie. Przede wszystkim poszerzały ich wiedzę i pozwalały na oderwanie się od rzeczywistości. Kształtowały wartości etyczne i estetyczne, czasami jednak były również niebezpieczne- zatruwały umysły, wypaczały charaktery ludzi i wpływały na oblicze świata. Emocje, jakie wyzwalała przeczytana książka, czy wiersz często wpływała na podejmowanie ważnych decyzji albo dokonywanie wewnętrznej przemiany bohatera literackiego, czy znanego człowieka .Takie przykłady wpływu tekstu na bohatera literackiego można znaleźć w wielu znanych utworach wszystkich późniejszych epok. W większości przypadków tak działała twórczość okresu romantyzmu, która wywarła ogromny wpływ na wychowanie kilku pokoleń Polaków, ucząc ich przede wszystkim miłości do ojczyzny i pielęgnowania narodowej tradycji . Odegrała również bardzo dużą rolę w kształtowaniu obywatela – patrioty, stającego do walki o język polski i niepodległość własnego kraju.
Takim utworem, jest „Reduta Ordona" Adama Mickiewicza. Wiersz ten w sposób znaczący wpłynął na życie bohaterów powieści „Syzyfowe prace". Stefana Żeromskiego Okres opisany w powieści przez pisarza, to czas upadku ducha narodowego Polaków w zaborze rosyjskim. Wewnętrzne rozbicie narodu po klęsce powstania styczniowego zostało wykorzystane przez zaborców, którzy przystąpili do bezwzględnej walki z polskością. Działania władz carskich pozbawiły Polaków polskiego sejmu, wojska, instytucji państwowych, prawa rozwijania własnej kultury i polityki ,a przede wszystkim możliwości mówienia w ojczystym języku. Zrusyfikowanie narodu rozpoczęto od szkolnictwa na wszystkich poziomach, wprowadzając edukację w języku rosyjskim. Młodzież, nie mając wsparcia wśród dorosłych, zachowujących się często biernie ze strachu przed represjami, była pozostawiona sama sobie. Żeromski w swojej powieści ukazał etapy procesu „dojrzewania" do polskości głównych bohaterów powieści i ich rówieśników. Początkowo bierni, poddający się metodom zaborcy, przeżywają przełomowy moment w czasie lekcji języka polskiego, kiedy to nowy uczeń – Bernard Zygier, recytuje „Redutę Ordona" Adama Mickiewicza, oskarżając słowami poety Rosjan o deptanie godności narodowej Polaków i tępienie uczuć patriotycznych. Moment ten uświadomił młodym ludziom ich upadek moralny, zmienił sposób myślenia oraz wskazał drogę ,którą powinni pójść. Założone przez nich koło patriotów, podjęło walkę z systemem wynaradawiania młodzieży Potajemnie spotykali się, poznawali prawdziwą historię uciemiężonej ojczyzny, czytali zakazane książki. Podręcznikami polskości i patriotyzmu stała sie też poezja polskich poetów, historia powstań i pamiętniki powstańców. Wspólna nauka, zainteresowania i troska o to, aby jak najwięcej uczniów mogło uczestniczyć w tej walce, zawiązywała między nimi specyficzne braterstwo. Świadomość zagrożenia ich polskiej tożsamości, obudziła w tych młodych ludziach nienawiść do wroga i wolę walki o wolność Odnaleźli przeciwko rusyfikacji swój sposób tej walki na miarę swoich możliwości – pomogły im w tym książki , nauka, samokształcenie i pielęgnowanie polskiego języka, który był nośnikiem narodowych zwyczajów, tradycji i idei patriotycznych.
Przykładem człowiekiem, na życie którego ogromny wpływ wywarła jedna książka jest Heinrich Schliemann (ur. 6 stycznia 1822) niemiecki archeolog amator, odkrywca Troi, Myken i Tirynsu. Jego ojciec interesował sie historią starożytną i często opowiadał mu o czynach bohaterów wojny trojańskiej. Mówił, że „ za szczęśliwego uważa człowieka, który miałby środki i czas, aby zwiedzić prowadzone tam wykopaliska". Schlimann miał 7 lat, kiedy na Boże Narodzenie ojciec podarował mu "Ilustrowaną historię świata" Jerrera. Zachwyciła go w niej rycina przedstawiająca płonącą Troję. I właśnie wtedy zaczął marzyć o odnalezieniu tego starożytnego miasta. Marzenia te stały się głównym celem w jego życiu. Po śmierci matki ojciec oddał go na wychowywanie swojemu bratu pastorowi. Ten jednak nie chciał łożyć na jego kształcenie i w związku z tym , po skończeniu szkoły miejskiej, Henryk musiał zrezygnować z dalszej nauki. Mając 14 lat podjął pracę jako praktykant sklepowy, a w wieku 19 lat zaciągnął się w charakterze chłopca okrętowego na statek, który płynął do Wenezueli. Już w czasie podróży zaczął uczyć się hiszpańskiego. Statek zatonął u wybrzeży Holandii , a uratowany Schlimann rozpoczął nowe życie w Amsterdamie jako handlowiec. Żył bardzo skromnie ,wydając wszystkie pieniądze na naukę języków. Opracował własną metodę szybkiej nauki języków i w ciągu krótkiego czasu opanował ich 12: angielski, francuski, portugalski, włoski, hiszpański, rosyjski, holenderski, łaciński, grecki, starogrecki, polski, arabski. Niskie zarobki skłoniły go do decyzji o rezygnacji z tej pracy i podjęcia samodzielnej działalności handlowej. Wyjechał do Rosji, a później do Stanów Zjednoczonych, gdzie działalność kupiecka w przyniosła mu wielką fortunę. W wieku 42 lat był bardzo bogatym człowiekiem i będąc u szczytu kariery zawodowej nadal myślał o odnalezieniu Troi. Zlikwidował więc firmę i postanowił zrealizować swoje marzenia wyruszając w podróż dookoła świata, która trwała 2 lata. Potem zamieszkał w Paryżu, gdzie przez 4 lata na paryskiej Sorbonie słuchał wykładów z historii sztuki, archeologii i sanskrytu. Wieczorami czytał Homera i innych poetów greckich .Nie zgadzał się z teorią uczonych, którzy twierdzili, że Homer wymyślił sobie sam te wszystkie historie, i że właściwie to nigdy taki poeta nie istniał. Studiował w dziełach Homera fragmenty zawierające informacje topograficzne i ustalił miejsce położenia starożytnej Troi. W roku 1871 Schliemann rozpoczął w Turcji wykopaliska na wzgórzu Hisarlik i 14 czerwca 1873 odkrył tzw. skarb Priama, który według niego, potwierdził lokalizację Troi. Skarb przemycił do Grecji, a następnie, spłacając rząd turecki, który zażądał zwrotu znaleziska, ofiarował go muzeum w Berlinie. Przez lata 1878 -1890 jeszcze cztery razy prowadził prace w Troi i sumie odsłonił 9 warstw miasta. Swoją pracą udowodnił, że teksty Homera i Wergiliusza mogły być opisami prawdziwych wydarzeń historycznych. Późniejsze badania dowiodły wprawdzie, że odkrycia te w rzeczywistości pochodzą z zupełnie innego okresu niż ten, w którym żyć mogli Helena i Agamemnon, ale nie umniejsza to wcale wartości odkryć, jakich dokonał Schlimann spełniając swoje dziecinne marzenia., rozbudzone ilustracją z książki. O ile życie Schliemanna ukształtowała jedna książka, to cała twórczość Juliusza Verne - fantasty, realisty i wizjonera już od prawie 130 lat bawi i wywiera wpływ na całe rzesze swoich czytelników w każdym wieku . Ten wielki marzyciel geniusz wyobraźni, świetny humorysta, entuzjasta nauki i techniki, bard geografii, klasyk powieści fantastycznonaukowej, to znany na całym świecie autor niezwykłych podróży i wynalazków. Rozwijał on swe fantastyczne pomysły opierając się na technicznych i naukowych realiach połowy XIX w. O ile wcześniej wielu pisarzy również w swoich utworach wyprawiało się na Księżyc, czy pływało w łodziach podwodnych, to była tylko , jak mówił sam Verrne „czysta fantazja, zwykła mistyfikacja". Jego powieści oparte były na naukowych podstawach. Pisarz zaczynając pisać książkę dokładnie studiował dzieła naukowe z dziedzin techniki, fizyki, chemii, matematyki, geografii, astronomii, biologii, a nawet medycyny. Konsultował się ze specjalistami, a także z konstruktorami, aby zdobyć jak najwięcej teoretycznych i praktycznych wskazówek. Spędzał wiele czasu na studiowaniu czasopismami technicznymi w Bibliotece Narodowej. Najważniejsze informacje zapisywał na fiszkach, z których powstała zawierająca około dwudziestu tysięcy haseł. W swoich powieściach łączył beletrystykę i fantazję, opartą jednak na znanych już i sprawdzonych podstawach naukowych. Verne, tworząc fantastykę realistyczną stał się odkrywcą i twórcą "powieści o nauce"i zapoczątkował nowy nurt literatury – fantastykę naukową. Z perspektyw XXI wieku i jego osiągnięć cywilizacyjnych pełniej można stwierdzić ,że Verne był wizjonerem w sferze postępu technicznego i naukowej wynalazczości. W 1962 roku grupa uczniów Moskiewskiego Domu Książki przeprowadziła badania i z 19 powieści Verne'a wypisały wszystkie jego nowe koncepcje .Okazało że spośród 108 "prognoz", 64 zostały już zrealizowane. Ogromne zainteresowanie twórczością Verne'a oraz fakt realizacji tak wielu jego wynalazków wskazuje na to, że jego utwory odegrały poważną rolę w życiu wielu znanych i wielkich ludzi, uczonych, wynalazców i podróżników. Fascynacja czytelników losami bohaterów literackich niejednokrotnie decydowała o wyborze zawodu i ich dalszej drogi życiowej. Przykładów jest bardzo wiele i nie sposób ich wszystkich wymienić. Ograniczę się tu do wymienienia tylko kilku nazwisk konstruktorów, którym Verne wskazał drogę życiowego wyboru i stworzeniu konkretnego wynalazku . Jednym z nich był Simon Lake - wybitny inżynier, który odegrał znaczącą rolę w historii rozwoju okrętu podwodnego. Mówił on : „Juliusz Verne był głównym przewodnikiem mojego życia" Kiedy miał 10 lat przeczytał " Dwadzieścia tysięcy mil podwodnej żeglugi" .i zainspirowany książką oraz zafascynowany wizją nieograniczonej podróży pod wodą, postanowił skonstruować okręt podwodny. Udało mu się zrealizować to marzenie i jeden z ze swoich okrętów nazwał Nautilus. Podczas uroczystości nadania imienia 24 marca 1931r był obecny wnuk słynnego pisarza Jean Jule Verne. Wynalazca pierwszych awiatorów i sterowców Alberto Santos-Dumont powiedział: „ Verne nauczył mnie nie wątpić nigdy w ostateczne zwycięstwo". . Jeden z najwybitniejszych uczonych rosyjskich pochodzenia polskiego Konstanty Ciołkowski (1857-1935) samouk, twórca naukowych podstaw astronautyki, którego idee techniczne stanowią podstawę działania wszystkich, historycznych i współczesnych, silników rakietowych, rakiet i statków kosmicznych , mówił, że Verne pobudził jego myśli i zmusił do wysiłku w pożądanym kierunku. Bohaterowie Verne'a mieli decydujący wpływ na wybór zawodu geologa oraz geografa-podróżnika Władymiar Obruczewa ( ur. 1863, zm. 1956) - badacza Syberii i środkowej Azji, autora wybitnych prac, zwłaszcza dotyczących tektoniki, złóż kopalin użytecznych, geomorfologii oraz geografii. Paul Boucherot (ur. 1869, zm. 1943) – francuski inżynier kolejowy i wynalazca, zajmujący się elektrycznością ,razem z Georgesem Claude, kierując się wypowiedzią kapitana Nemo : " Mógłbym łącząc ze sobą druty zatopione na różnych głębokościach, otrzymywać elektryczność dzięki różnicy temperatur." skonstruował 'maszynę termiczną" do wytwarzania energii elektrycznej w oparciu o różnice temperatur między ciepłymi wodami . powierzchniowymi morza a wodami ze znacznych głębokości. Dzięki temu wynalazkowi uznawany jest za prekursora wykorzystania energii cieplnej oceanów.Genialny wynalazca Robur- bohater „Albatrosa ", natchnął Juan de la Cierva hiszpańskiego inżyniera, konstruktora lotniczyego i pilota do skonstruowania w 1919 pierwszego w świecie śmigłowca. Admirał US Richard Byrd - odkrywca polarny, lotnik i najbardziej wytrawny w historii badacz polarny .powiedział: „Mną kierował Juliusz Verne" Wśród tych, których również życiem pokierował Verne jest też Norbert Casteret francuski speleolog, odkrywca i badacz wielu jaskiń w Pirenejach francuskich i w Hiszpanii, Edward Belin- wynalazca fototelegrafu, rosyjski chemik Dymitr Mendelejew (1834-1907), który nazwał go "geniuszem naukowym" i nieustannie czytał jego książkioraz jeszcze wielu innych ,którzy byli czytelnikami powieści Juliusza Verne. Mimo ery internetu i komputerów, Verne nadal jest czytany przez kolejne pokolenia czytelników. Miliony odbiorców, dzieci i dorosłych. z niesłabnącym wciąż zainteresowaniem przeżywa przygody i śledzi losy bohaterów jego powieści. I chociaż -- ta XIX-wieczna fantastyka naukowa dziś jest rzeczywistością, bo wynaleziono już elektryczny okręt podwodny, helikopter, samolot odrzutowy, skafander podwodny i kosmiczny, radio, telewizję, laser, statek kosmiczny, to nadal jeszcze wiele jego wynalazków czeka na realizację. Być może wśród jego czytelników już rosną nowi konstruktorów, naukowcy i badacze nieznanych lądów..
Z powyższych przykładów, widać, że książki wywierają wpływ na swoich czytelników bez względu na to, kiedy zostały napisane i w jakiej epoce żył ich odbiorca. Jedna z najbardziej znanych i najczęściej wydawanych książek na przestrzeni wieków to Biblia. Jest od wieków czytana przez miliony i wciąż na nowo odkrywana. Ta książka nie tylko umacnia więź człowieka z Bogiem, ale będąca kwintesencją nowej religii, zgodnie z zamiarami jej twórców niejednokrotnie całkowicie zmienia jego życie na lepsze. Współcześnie żyjący Amerykanin, Bob Williamson, zanim został milionerem, stoczył się na samo dno. Ciągłe zmiany miejsca zamieszkania jego rodziny i brak więzi z ojcem –lotnikiem, były przyczyną jego kłopotów ze szkołą, którą zmieniał 19 razy. Pił już od 12 roku życia. Kiedy w wieku 17 lat wyrzucono go ze szkoły wojskowej, zaczął brać narkotyki, od których uzależnił się całkowicie. Wtedy postanowił opuścić dom. Spał na ulicach lub w przytułkach i głodował. Nie miał pracy, więc, aby zdobyć pieniądze na narkotyki, popełniał przestępstwa, za które wiele razy siedział w więzieniu. Przeszedł prawdziwe piekło. W pewnym momencie swojego życia jednak pozbierał się i stwierdził, że musi coś zrobić ze swoim życiem Wyruszył autostopem z Nowego Orleanu do Atlanty, gdzie rozpoczął prace jako sprzątacz. Kiedy po wypadku samochodowym znalazł się w szpitalu, zaczął czytać Biblię i przeżył nawrócenie. Wiara całkowicie zmieniła jego nastawienie do życia. Wiedział, że mając taki pokręcony życiorys być lepszy od innych. Przestał brać narkotyki i zaczął ciężko pracować, pokonując szczeble kariery od etykietowania puszek, poprzez wynalezienie nowego rodzaju farby w sprayu - tak wytrzymałej, jak lakier samochodowy, aż do rozkręcenia od koniec lat siedemdziesiątych własnego biznesu. Kiedy okazało się, że firma upadła, nie załamał się, ale wraz z synami stworzył w 1993 roku rozwiązanie pomagające w zarządzaniu stanami magazynowymi oraz opracował program ułatwiający nadzorowanie stołówek. Dzisiaj firma byłego bezdomnego narkomana ma 173 pracowników, sprzedaż na poziomie 26 mln USD oraz wart 10 mln kontrakt z amerykańskim wojskiem. Bob Williamson jest żywym dowodem na to, że każdy może zmienić swoje życie i osiągnąć sukces, nawet mimo najbardziej przeciwnych okoliczności losu, i że czasami może to uczynić jedna książka!