Strona 2 z 2
Klucz odpowiedzi do zadania maturalnego: Na podstawie podanych fragmentów „Lalki" Bolesława Prusa oraz wiedzy o całej lekturze i innych tekstach realistycznych, wykorzystując wiedzę o filozofii epoki, porównaj ze sobą ujęcia toposu miasta XIX-wiecznego, które stworzyli w swoich dziełach pozytywiści.
Klucz odpowiedzi:
ROZWINIĘCIE TEMATU - wypracowanie maturalne
można uzyskać maksymalnie 25 punktów
1. B. Prus Lalka
Warszawa 5 p.
Wiara w postęp, ewolucjonizm 1 p.
- krytyczna ocena Warszawy
- niewiara w rozwój, postęp cywilizacyjny (idea bulwarów skontrastowana z ruderami Powiśla)
- niewiara w możliwość poprawy (metafora leżącej drabiny)
- anachroniczność, degeneracja arystokracji i szlachty
- anachroniczność mieszczaństwa (np. Rzecki)
- niechęć wobec tych, którym się powiodło
- zahamowanie procesu asymilacji
Kult pracy 1 p.
- bierność, pozorna aktywność społeczeństwa
- duże bezrobocie
- bierność, obawa przed ryzykiem
- nędza mieszkańców Powiśla
- niezaradność, ale i lenistwo
- bierna zgoda na zły los
Organicyzm 1 p.
- ograniczanie jednostek przejawiających inicjatywę
- pogarda dla ludzi z innych grup społecznych arystokracji i szlachty
- egoizm grup społecznych (arystokracji, mieszczaństwa)
- brak akceptacji dla mieszczaństwa pochodzenia żydowskiego
Scjentyzm 1 p.
- brak szacunku dla ludzi wykształconych, ceniących wiedzę
- brak możliwości rozwoju nauki (Julian Ochocki)
Utylitaryzm 1 p.
- ludzie nie dbają o otoczenie
- życie ponad stan, utrata majątków
Paryż 5 p.
Wiara w postęp 1 p.
- postęp prowadzi do szczęścia
- powiązany jest z użytecznością
Scjentyzm 1 p.
- zdobywaniu wiedzy służą gabinety i muzea
Kult pracy 1 p.
- praca jako źródło postępu
- praca prowadzi do szczęścia wszystkich mieszkańców
Organicyzm 1 p.
- nie marnowanie pracy poprzednich pokoleń
- pracowitość mieszkańców
- porównanie budowy do gąsienicy
- porównanie budowy do rośliny
- każdy element budowy miasta (dzielnica, fontanna, plac, park, muzeum) spełnia określoną funkcję i służy całemu miastu
Ewolucjonizm 1 p.
- dobór naturalny (umieranie ludzi słabego zdrowia w ciągu roku;odchodzenie nieudolnych w ciągu kilku lat)
- prawo silniejszego (przetrwanie w mieście mają zagwarantowani tylko najsilniejsi;przetrwanie w mieście mają zagwarantowani tylko najzdolniejsi)
- budowane przez wieki
- dorobek poprzednich pokoleń wykorzystywany i pomnażany jest przez kolejne generacje paryżan
- tworzone przez wielu ludzi
- doskonale dostosowane do potrzeb mieszkańców
Utylitaryzm 1 p.
- to co piękne w Paryżu jest też użyteczne
- użyteczność miasta źródłem szczęścia
Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara 5 p.
Petersburg
Wiara w postęp 1 p.
- Brak perspektyw na poprawę sytuacji mieszkańców
- Niezmienność Petersburga (na przykładzie losów Arkadiusza Swidrygajłowa)
- Pogodzenie się z losem
Scjentyzm 1 p.
- Ubóstwo uniemożliwia studiowanie
- Studenci są wyzyskiwani przez innych
Kult pracy 1 p.
- praca nie pozwala utrzymać rodziny (Sonia)
- bezrobocie
- przestępczość (zbrodnia Raskolnikowa)
- alkoholizm
- prostytucja
Organicyzm 1 p.
- Duże dysproporcje ekonomiczne w obrębie miasta (Wyspa Wasilewska)
- Silniejsi niszczą słabszych (oskarżenie Sonii o kradzież, kariera Piotra Pietrowicza)
- Ludzie sobie nie pomagają (relacje między Katarzyną Iwanowną a Amelią Iwanowną)
Ewolucjonizm 1 p.
- Nieprzystosowani, słabi umierają (Siemon Siemonowicz Marmieładow)
- Miasto powstałe na bagnach
- Miasto bez przeszłości
Utylitaryzm 1 p.
- Małe mieszkania (mieszkanie Rodiona Romanowicza Raskolnikowa)
- Wiele rodzin w jednym mieszkaniu (mieszkanie Marmieładowów)
- Wąskie i ciasne ulice
- Dużo szynków
Bolesław Prus: Kamizelka 3 p.
Warszawa
Utylitaryzm 1 p.
- Mieszkanie jako miejsce do życia
- Miejsca, gdzie można wypocząć (ogród botaniczny)
Ewolucjonizm 1 p.
- Słabi i chorzy muszą umrzeć
Organicyzm 1 p.
- handlarz zapewnia przepływ towarów
- handlarz pośredniczy pomiędzy ludźmi
- współpraca różnych narodowości ze sobą
Praca 1 p.
- urzędnik ciężko pracował
- praca zapewnia byt
Maria Konopnicka: Mendel Gdański 2 p.
Warszawa
Organicyzm 1 p.
- brak akceptacji dla mieszczaństwa pochodzenia żydowskiego
- pogromy żydowskie
Scjentyzm 1 p.
- brak szacunku dla ludzi wykształconych, ceniących wiedzę
- głupota i brak wiedzy Zegarmistrza
Praca 1 p.
- Mendel ciężko pracuje i z ledwością utrzymuje siebie i swoją rodzinę
Postęp, ewolucjonizm 1 p.
- kiedyś sytuacja społeczna była dobra, teraz jest źle
Wnioski 3 p.
Pozytywiści w różny sposób przedstawiają motyw miasta 1 p.
Pozytywiści patrzą na miasto z perspektywy swojej epoki utylitaryzm, organicyzm, praca, postęp, ewolucjonizm 1 p.
Jeżeli wszystko w mieście program pozytywistyczny jest realizowany (jest użyteczne, jeśli ludzie dzięki pracy mogą się utrzymać, jeśli wszystkie grupy społeczne ze sobą współpracują itp.) to powstaje obraz miasta szczęśliwego (Paryż), a jeżeli nie ma realizacji założeń pozytywistycznych (w mieście społeczeństwo ze sobą nie współpracuje, jeśli przestrzeń miasta nie służy ludziom (nie jest użyteczna), jeśli praca nie pozwala na utrzymanie swoich rodzin), miasto staje się przeklęte 1 p.