Klucz odpowiedzi do zadania maturalnego: Przedstaw jak wykorzystywany jest motyw rodziny w modernizmie. Zwróć uwagę na sytuację rodziny i relacje między jej członkami.
Ponieważ do tak postawionego tematu maturzysta może wybrać różne przykłady rodzin z literatury modernistycznej, które w podstawie programowej są uwzględnione, klucz odpowiedzi został przygotowany na najczęstsze wybory maturzystów, a zatem punktacja zliczona z wszystkich wiązek przekracza maksymalną ilość punktów do zdobycia na maturze pisemnej z języka polskiego z treści (25). Dzięki maturzysta może zobaczyć wszystkie możliwe odpowiedzi, które mógł zawrzeć w tym temacie, a nauczyciel je uwzględnić.
Klucz odpowiedzi:
po 1 pkt za informację
Obraz rodziny w modernizmie (0 - 25)
Rodzina w Chłopach
Chłopi. Rodzina Bylicy
1. Wstępne rozpoznanie i umiejscowienie fragmentu w I tomie "Chłopów", np. 0-1
a. odwiedziny Bylicy u córki,
b. rozmowa Bylicy z Hanką przed kłótnią Antka z ojcem,
c. scena przed wyrzuceniem Hanki i Antka przez Borynę.
2. Sytuacja rodziny Bylicy, np. 0-2
Uboga rodzina chłopska.
Bylica – ojciec
Hanka, Weronka – córki Bylicy
3. Relacje w rodzinie
Relacje Bylicy z Hanką, np. 0–5
a. szuka u niej pomocy, zrozumienia, współczucia,
b. przyjmuje z radością propozycję córki, aby u niej zamieszkać,
c. czuje wsparcie ze strony córki,
d. jest jej wdzięczny za troskę,
e. ma nadzieję, że może być jeszcze potrzebny,
f. uważa ją za dobrą córkę, która rzetelnie wywiązuje się ze swoich zobowiązań,
g. wstydzi się prosić o pomoc, przyznać, że jest źle traktowany przez Weronkę.
Relacje Bylicy z Weronką, np. 0–5
a. zdany na łaskę córki (wycug),
b. cierpliwie znosi złe traktowanie przez córkę,
c. uległy wobec Weronki,
d. córka jest dla niego bardzo ważna,
e. postępowanie Weronki stara się usprawiedliwić biedą,
f. dostrzega ciężką pracę córki,
g. ma ambiwalentny stosunek do Weronki.
Chłopi. Rodzina Macieja Boryny
4. Sytuacja rodziny Borynów: 0-1
Zamożna, wielopokoleniowa chłopska rodzina z przełomu XIX i XX w.
5. Bohaterowie: 0-2
a. pokolenie rodziców (np.: Maciej Boryna - ojciec gospodarz, głowa rodziny),
b. pokolenie dzieci (np.: Antek Boryna - syn buntownik, Hanka - synowa, kowalowa - córka).
6. Relacje w rodzinie, 0-4
a. ściśle przestrzegana hierarchia,
b. wyraźnie określone role,
c. konieczność współdziałania jako czynnik jednoczący rodzinę,
d. konflikt pokoleń – o ziemię,
e. gwałtowne emocje (np. miłość, nienawiść, zazdrość) łączące bohaterów,
f. zachowania regulowane przez tradycję (rytuały).
Rodzina w Ludziach bezdomnych
Rodzina Tomasza Judyma
7. Sytuacja rodziny Judymów 0-1
a. uboga rodzina robotnicza
8. Bohaterowie: 0-2
a. rodzice (ojciec – szewc, alkoholik, ciotka)
b. dzieci (Wiktor Judym, Tomasz Judym)
9. Relacje w rodzinie Judymów 0-3
a. brak więzi rodzinnych między dziećmi, a rodzicami (oddanie Tomasza Judyma ciotce);
b. alkoholizm ojca rozbija rodzinę;
c. brak więzi rodzinnch pomiędzy dziećmi (bracia nie utrzymują ze sobą kontaktów);
Rodzina Joanny Podborskiej
10. Sytuacja rodziny Podborskich 0-1
a. zubożała rodzina szlachecka
b. wczesna śmierć rodziców
c. pozostawanie na utrzymaniu krewnych
11. Bohaterowie 0 - 2
a. rodzice – brak
b. dzieci – Joanna Podborska, Henryk Podborski, Wacław Podborski
12. Relacje w rodzinie Podborskich 0 - 4
a. Joanna Podborska – najstarsza z dzieci
b. Joanna Podborska utrzymuje braci
c. Joanna Podborska kocha braci
d. Wacław Podborski umiera na Syberii, na którą został zesłany za udział w powstaniu styczniowym.
e. Henryk Podborski – utracjusz, wykorzystuje pieniądze i poświęcenie siostry
Rodzina w Moralności pani Dulskiej
Klasy rozszerzone powinny jeszcze wykorzystać Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej.
13. Sytuacja rodziny Dulskich 0 - 2
a. Rodzina mieszczańska.
b. Średniozamożna.
14. Bohaterowie 0 - 1
a. pokolenie rodziców: Pani Dulska, Felicjan Dulski,
b. pokolenie dzieci: Zbyszko Dulski, Hesia Dulska, Mela Dulska.
15. Relacje w rodzinie Dulskich 0 - 6
Rodzina w rozpadzie.
Przykład matriarchatu.
Dominująca matka, której wszyscy są podporządkowani.
Całkiem pozbawiony autorytetu i wpływu na rodzinę ojciec.
Hesia i Mela nie są związane emocjonalnie z rodzicami, nie szanują matki, ani ojca.
Zbyszko buntuje się przeciw matce, nie słucha jej, nie szanuje ojca.
6. Wnioski:
Wniosek pełny: (3)
Rozpad więzi rodzinnych, fatalne relacje między jej członkami są konsekwencją przemian społecznych i trudnej sytuacji ekonomicznej, panującej w społeczeństwie modernistycznym żyjącym zarówno w mieście, jak i na wsi. Literatura modernistyczna zgodnie z duchem realizmu krytycznego pokazuje trudny los biednych rodzin, by poddać krytyce niesprawiedliwość społeczną panującą w czasach kapitalizmu drapieżnego.
Wniosek częściowy: (2)
Złe relacje w rodzinie wynikają z trudnej sytuacji ekonomicznej rodziny w modernizmie.
Podsumowanie: (1)
Literatura modernistyczna przedstawia złe relacje w rodzinie lub sytuacja rodziny modernistycznej jest zła.