Krasicki Ignacy

Ignacy Krasicki

Ignacy Krasicki urodził się trzeciego lutego 1735 roku w Dubiecku.

Dubiecko stanowiło własność niezasobną, dlatego sam dwór nie należał do bogatych. Był spokrewniony z najświętszymi rodami Rzeczypospolitej. Był najstarszym synem Jana Bożego Krasickiego oraz Anny Storzechowskiej, miał dwie starsze siostry i czterech braci. Rodzice Ignacego Krasickiego obdarzeni licznym potomstwem musieli rozejrzeć się za opieką i protekcją dla dzieci wśród zamożniejszych krewnych. W ten sposób Ignacy Krasicki, jako pierworodny wśród synów, kiedy ukończył siedem lat, jako pierwszy został wysłany na dwór ciotki Anny z Krasickich Sapieżyny do Wisznic. Tutaj zadbano o jego edukację. Uczył się łaciny, dziejów starożytnych i ojczystych, języka francuskiego, pięknej wymowy, dwornego obyczaju i społeczeńskich umiejętności, muzyki, tańca, pisania listów i różnych wiadomości o gospodarstwie.

Już jako mały chłopiec Ignacy Krasicki wyróżniał się pewnymi talentami towarzyskimi. Miał łatwość mówienia i układania okrągłych zdań. Skory był do śmiechu i żartu. Umiał powiedzieć coś miłego komuś starszemu i ukłonić się zgrabnie. I do nauki garnął się bardzo wcześnie, przez co zyskał sobie sympatię ciotki.

Niedługo jednak Ignacy Krasicki uczył się w Wisznicach. W rok później udał się do Lwowa, gdzie został uczniem kolegium jezuickiego. Należał do najzamożniejszych uczniów i zajmował miejsce w pierwszych ławkach, bo tak się dawniej przyjęło, że panicz siadać powinien na przedzie, gdzie wyróżnia się swoim strojem i wzięciem. Szybko zyskał opinię zdolnego i pilnego ucznia. I to nie tylko dlatego, że zawsze był przygotowany do odpowiedzi. Miał dar zjednywania sobie ludzi, bo umiał mówić pięknie i żywo, ukryć jakiś zręczny żart w słowach, przypodobać się profesorom uwagą i polotem. Młody Krasicki swoje szkolne laury zdobywa jako wychowanek ciotki, a ona dumna jest z siostrzeńca. To ważny szczegół młodzieńczej biografii Ignacego Krasickiego, że wyróżniając się zdolnościami stawał się miłym swym bliskim. Był młodzieńcem o łagodnym usposobieniu, wielkoduszność stawała się potrzebą jego charakteru, uroda postaci i oblicza, łatwość wypowiadania się dawały jego postępowaniu piękne i rzadkie cechy życzliwej ludziom swobody i wyrozumiałości. Czuł, że jest bystrzejszy od wielu, ale wcale nie pragnął, aby to było zapamiętane, aby prowadziło do zaszczytów i wyróżnień. Wcale nie chciał górować nad innymi. Zręczna taktyka sprzymierzała się u niego z wrodzoną wielkością duszy, bystrość umysłu z przyjaznym uznaniem dla cudzej myśli. Najtrudniej przychodziło mu milczeć, kiedy miał ochotę drwić i ujawniać śmieszność innych. Czasem tylko i to bardzo ostrożnie pozwalał sobie na żart. Umiał jednak zawsze nad nim czuwać i osłaniał go uśmiechem pogodnej życzliwości. W latach nauki w kolegium jezuickim Ignacy Krasicki przygotowywał się do takich zabiegów, że uczył się zręcznego postępowania. Już wtedy nauczył się odróżniać charaktery i temperamenty, oceniać żywość i powolność.

Pod koniec piętnastego roku życia, kiedy przygotowywał się do ostatnich egzaminów w kolegium ojców jezuitów, Ignacy Krasicki zdecydował się zostać księdzem. Wyboru tego nie można rozumieć tylko jako konieczności majątkowej. Ignacy chciał się uczyć, a jego otoczenie wiedziało, że jest to     inwestycja wielorako korzystna. Jak za czasów nauki w kolegium jezuickim tak i na naukę w seminarium łożył wojewoda (mąż ciotki). Do seminarium Ignacy Krasicki wyrusza z Wisznic, a nie z Dubiecka. Był to dla niego ważny moment życia. Wtedy ostatecznie rozstawał się z dzieciństwem, z krainą lat szkolnych, z otoczeniem, które było mu domem rodzinnym.

W ciągu kilku tygodni otrzymał cztery niższe święcenia. Pojawiają się pewne wątpliwości, że kapłan, którym ma się stać może nie odpowiadać potrzebom wyobraźni. Znajduje wtedy wsparcie i zrozumienie u księdza Jana, który skutecznie potrafił rozproszyć te obawy i lęki. Pomógł mu odnaleźć równowagę, gdy na Ignacego przyszła „fala nieszczęść”. Najpierw dowiaduje się, że zmarł Jan Fryderyk Sapieha, którego władza wspierała pozycję wszystkich innych członków rodziny. Następnie umiera ojciec w Dubiecku. Pięć tygodni później umarł ksiądz biskup Kunicki, wuj i prawny opiekun Krasickiego ustanowiony po śmierci ojca. Po czterech miesiąca umiera ciotka Sapieżyna. W ten sposób opieka i protekcja została całkowicie poplątana przez los i Ignacy Krasicki musiał od nowa ułożyć sobie drogę do godności i kariery. Żyje samotnie i w skupieniu. Nie wie co się jeszcze wydarzy, nie wie na kogo może liczyć. Wbrew temu wszystkiemu był pobożnym i posłusznym klerykiem, bo zależało mu na dobrej opinii wychowawców. Lata spędzone w seminarium to lata zdobytej dojrzałości, lata bolesnych prawd o życiu, lata przystosowania się do rygorów. To właśnie te lata rozwinęły w Ignacym Krasickim zainteresowania literackie. Początkowo były one związane z religijnością lecz stopniowo zmierzały ku tematom oświeceniowym. Religijność była pewnego rodzaju maską. Jako dziewiętnastolatek kończy nauki seminaryjne, ale święcenia kapłańskie przyjął w 1759 roku, został kanonikiem kijowskim a trzy lata później kanonikiem katedry przemyskiej. Jako młody ksiądz spędził dwa lata 1759-1761 roku na studiach w Rzymie. Po powrocie został w 1763 roku sekretarzem prymasa Władysława Aleksandra Łubieńskiego. W grudniu 1764 roku kapituła archidiecezji lwowskiej wybrała Krasickiego kustoszem katedralnym a rok później otrzymał probostwo infułackie w Kodniu.

Został także prezydentem Trybunału Małopolskiego. Od 1766 roku był kanonikiem, a później

koadiutorem biskupa warmińskiego. Od panowania Stanisława II Augusta rozpoczęła się kariera duchowna Krasickiego. Biskupstwo warmińskie dawało mu wysokie miejsce w hierarchii społecznej. Po trzecim rozbiorze Polski papież Pius VI skierował do niego 16 grudnia 1795 roku

brewe nakazując mu wpajać w naród Polski obowiązek, wierność, posłuszeństwo i

miłość panom i królom. Zmarł 14 marca 1801 roku w Berlinie. Pochowany został w katedrze Świętej Jadwigi Śląskiej w Berlinie którą w 1774 roku osobiście konsekrował, a w 1829 roku został przeniesiony do katedry Gnieźnieńskiej.

Był wybitnym reprezentantem polskiego klasycyzmu. Zadebiutował strofą – Hymn do miłości Ojczyzny. Miał wówczas ok. 40 lat. Był to więc późny debiut, który przyniósł przecież niezwykły sukces tej strofy, stanowiącej fragment pieśni IX poematu heroikomicznego Myszeida. Strofa ta później przez długie lata pełniła rolę hymnu narodowego. Krasicki sformułował tu uniwersalną ideę patriotyzmu wyrażoną stylem wysokim i wzniosłym tonem. Wśród licznych przekładów tekstu wymieńmy także 3 różne przekłady francuskie.

Książę Biskup Warmiński (X.B.W.) nadawał doskonały kształt wszystkim gatunkom europejskiego klasycyzmu. Otwierał także drogę gatunkom nowym. Wśród nich wyróżnia się pierwsza polska powieść nowożytna Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki. Jest ona syntezą wszystkich odmian powieści oświeceniowych – a więc satyryczno-obyczajowej, przygodowej i robinsonady połączonej z utopią i powieścią dydaktyczną.

Najtrwalszym pomnikiem literackim Oświecenia są Bajki. Osadzone w europejskiej tradycji gatunku są niedoścignione w swym artystycznym pięknie. Aktualną obserwację nad światem i naturą człowieka zawarł poeta także w Satyrach. Klasyk poezji zintelektualizowanej był artystą słowa wydobywającym poetyckość z obszarów najrzadziej poszukiwanych.

Uprawiał nie tylko literaturę piękną. Pisał prace z zakresu homiletyki, teologii, heraldyki. Ogłosił dwutomową encyklopedię, pisał Listy o ogrodach, artykuły do "Monitora" i własnej gazety "Co Tydzień". Podejmował prace przekładowe z Plutarcha, tłumaczył Pieśni Osjana, fragmenty Boskiej Komedii Dantego, utwory Anakreonta, Boileau, Hezjoda, Teokryta; napisał rozprawkę O tłumaczeniu ksiąg.

Król wyraził swoje uznanie dla Krasickiego wręczając mu najwyższe odznaczenia – Order Orła Białego, św. Stanisława i w r. 1780 medal honorowy z dewizą Dignum laude virum Musa vetat mori ("[Bo] Muza nie da umrzeć mężom godnym chwały"), zaczerpniętą z poety rzymskiego Horacego.

• Ważniejsze dzieła Krasickiego zyskały sławę europejską, zostały przetłumaczone na wiele języków – łacinę, francuski, niemiecki (m.in. w latach 90. XVIII w. Jerzy Olech), włoski, rosyjski, czeski, chorwacki, słoweński, węgierski. Szeroka recepcja jego dzieł utrzymywała się przez cały wiek XIX.

• Wielu twórców oświeceniowych poświęciło mu utwory poetyckie np. Stanisław Trembecki, Franciszek Zabłocki, Wojciech Mier, a w XX w. K. I. Gałczyński. Prozaicy czynili go bohaterem swych utworów np. Wincenty Pol, Adolf Nowaczyński, Henryk Sienkiewicz.

• Obok wybitnej inteligencji, wszechstronnego wykształcenia i talentu literackiego miał też Krasicki przymioty osobiste, które jednały mu sympatię otoczenia, ułatwiały drogę do kariery. Wytworny, dowcipny, przystojny, brylował w salonach stołecznych i magnackich. Prezentował idealny wzór ówczesnego człowieka z towarzystwa.

• Do najważniejszych utworów Krasickiego należą: poemat heroikomiczny Myszeis (1775), powieść satyryczno-utopijna Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), Monachomachia, czyli Wojna mnichów (1778) wyszydzająca zepsucie obyczajów zakonnych, powieść edukacyjna Pan Podstoli (cz. 1-2, 1778-1784), Bajki i przypowieści (1779), Satyry (1779), Antymonachomachia (1779), powieść o charakterze rozprawy filozoficzno-obyczajowej Historia (1779), Wojna chocimska (1780), encyklopedia Zbiór potrzebniejszych wiadomości... (tom 1-2, 1781-1783), alegoryczna Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukurowcach (1794).

• Uderzającą cechą dorobku Krasickiego jest jego rozpiętość gatunkowa: mieści się w nim liryka, bajki, satyry, listy poetyckie, poematy heroikomiczne, Antymonachomachia,Monachomachia, Myszeidy epos hist., komedie, proza publicystyczna, powieści, powiastki filoz., dzieło hist. lit., żywoty i dialogi na wzór staroż., a także encyklopedia i uzupełnienia do herbarza K. Niesieckiego (wykorzystane przez J.N. Bobrowicza w wyd. 1839-45).

• Do najważniejszych jego dzieł należą:

• Bajki – opublikowane przez poetę dwie serie Bajek i przypowieści przyniosły mu niemałą popularność. Wskrzesił on antyczny gatunek literacki, nadał mu swojską postać i wyniósł do niebywałego artyzmu. Tematyka utworów różnorodna, propagująca jednak z reguły pewne pozytywne wzorce lub ganiąca niewłaściwe postawy. Dominują bajki zwierzęce, ale należy je czytać alegorycznie jako zakamuflowane ludzkie wady, przywary. Bajki Krasickiego odsłaniają pesymistyczny obraz świata, w którym słabsi giną w konfrontacji z silniejszymi, w którym fałszywa przebiegłość, obłuda, nieudolność ludzkich poczynań są na porządku dziennym. Bardzo często postaci dobierane są na zasadzie kontrastu (głupi-mądry, stary-młody, strachliwy-buńczuczny).

• Satyry – cykl satyr naznacza tendencja demaskatorska i krytyczna. Poeta bierze za cel konkretne zjawiska obyczajowe współczesnej mu Polski (pijaństwo, zafascynowanie francuszczyzną, rozrzutność, okrucieństwo i niesprawiedliwość). Efektownie prowadzona narracja, operowanie ironią, groteską, jaskrawym przerysowaniem – to świadectwo artyzmu poety. Najwybitniejsze utwory z cyklu to Żona modna, Pijaństwo, Świat zepsuty oraz Do króla. Ta ostatnia jest najbardziej oryginalna, bo pozornie atakuje króla, w istocie ośmiesza jednak jego przejawiających konserwatywne poglądy i ignorancję przeciwników.

• Myszeida – wczesne dzieło Krasickiego z 1775 roku. Wprowadza on do literatury polskiej nieznany w niej, uprawiany w antyku gatunek literacki – poemat heroikomiczny. Nawiązuje w Myszeidzie do legendy o królu Popielu zjedzonym przez myszy. Bohaterowie dzieła – koty i myszy, zostali osadzeni w perspektywie eposu. Ich rażące banałem i potocznością działania są opisywane patetycznie, rozwlekle, z przesadną emfazą i pietyzmem. Tym samym powstaje efekt komizmu i parodii, umiejętnie przez poetę poprowadzony.

• Monachomachia – najsłynniejszy poemat heroikomiczny Krasickiego. Budowa utworu przypomina epos rycerski, zaś tematem jest spowodowany przez błahostki spór duchownych, który doprowadził ostatecznie do regularnej wojny. Liczne akcenty humorystyczne i komiczne, powodowane przede wszystkim zderzeniem patetycznego stylu wypowiedzi i lekkich, trywialnych wydarzeń. Na przykładzie dwóch konkurujących ze sobą zakonów Krasicki ukazuje zakłamanie, zepsucie, pijaństwo, próżniactwo, zapalczywość oraz inne przywary duchowieństwa.

• Antymonachomachia – ostra krytyka Monachomachii spowodowała, że Krasicki wydał kolejne dzieło, w którym pozornie odwołał swoje zarzuty. Pozornie, bowiem w istocie nawet je zaostrzył i uwypuklił. Ciekawie skupił pisarz akcję utworu wobec jego poprzednika – mnisi czytają Monachomachię i dyskutują nad przedstawionymi w niej tezami.