Daniel Defoe - biografia
Życiorys
Daniel Defoe (właściwie Daniel Foe, ur. 22 września 1660, zm. 24 kwietnia 1731) – pisarz angielski, prekursor nowożytnej powieści. Syn Jamesa Foe, rzeźnika w dzielnicy Stoke Newington w Londynie, dodał do swego nazwiska arystokratycznie brzmiące "De" i stosował je odtąd w takim brzmieniu jako pseudonim literacki. Uważany jest za prekursora anglojęzycznej powieści, był również autorem broszur polemicznych i dziennikarzem. Działalność polityczna Defoe zakończyła się aresztowaniem i przykuciem do pręgierza 31 lipca 1703. Główną przyczyną zatrzymania pisarza była broszura The Shortest Way with Dissenters (Najlepszy sposób na odszczepieńców), w której bezwzględnie wyszydził on wysokich urzędników kościelnych ze skrzydła torysów. Wydanie wiersza Hymn to the Pillory (Hymn do pręgierza), skłoniło jednakże lud do rzucania kwiatów w przykutego Defoe, zamiast zwyczajowych kamieni, nieczystości i innych przedmiotów, oraz do wznoszenia za niego toastów. Po trzech dniach pręgierza Defoe trafił do więzienia Newgate. Robert Harley, 1. hrabia Oxford i Mortimer, uiścił kaucję za jego wypuszczenie w zamian za współpracę w charakterze agenta wywiadu. Defoe miał w założonym w 1704 czasopiśmie A Review of the Affairs of France propagować politykę Harleya jako ministra. Pismo działało bez przerwy do 1713. Gdy Harley stracił władzę w 1708, Defoe nadal pisał, wspierając jego następcę, Godolphina, a następnie ponownie Harleya i torysów w latach 1710 do 1713. Po śmierci królowej Anny i związanym z tym upadkiem władzy torysów, Defoe kontynuował pracę wywiadowczą dla rządu Wigów. Słynna powieść Daniela Defoe, Przypadki Robinsona Kruzoe (1719), opowiada o rozbiciu statku na bezludnej wyspie i późniejszych przygodach rozbitka. Autor mógł oprzeć swe opowiadanie na prawdziwej historii Alexandra Selkirka. Następną powieścią był Captain Singleton (1720), historia o zadziwiającej potędze miłości dwóch mężczyzn. Hans Turley, profesor literatury angielskiej z Uniwersytetu Connecticut, przedstawił w swej książce z 2001 (Rum, Sodomy and the Lash: Piracy, Sexuality, and Masculine Identity), m.in. wizję relacji kwakra Williama z kapitanem Singletonem, które to uczucie odciąga tego ostatniego od morderczego życia pirata i obydwaj uroczyście ślubują sobie wspólne życie jako para, w Londynie, przebrani za Greków, nie mówiąc publicznie po angielsku, a Singleton dla zachowania pozorów poślubia siostrę Williama. A Journal of the Plague Year (Dziennik roku zarazy). W 1722 ukazał się – A Journal of the Plague Year (Dziennik roku zarazy, tłumaczenie Jadwiga Dmochowska; książka ta funkcjonuje też pod tytułem Dziennik roku dżumy). Opowiada on o wielkiej zarazie dżumy jaka nawiedziła Londyn w 1665. Sucha, beznamiętna narracja, skontrastowana jest z bezmiarem tragedii rozgrywającej się codziennie na oczach piszącego. Zabieg ten, jak pisał Gustaw Herling-Grudziński pozwolił na upodmiotowienie umierania rzesz ludzkich. Była inspiracją dla powstania Innego świata. Jako na źródło inspiracji Dziennikiem roku zarazy powołuje się Albert Camus w Dżumie oraz H. G. Wells pisząc Wojnę światów. Napisał też Moll Flanders (1722), hultajską opowieść w postaci pierwszoosobowej narracji, opisującą upadek i ostateczne odkupienie win samotnej kobiety w XVIII-wiecznej Wielkiej Brytanii. Na początku objawia się ona jako prostytutka, bigamistka i złodziejka, dopuszcza się zdrady małżeńskiej i kazirodztwa, jednak mimo to zyskuje sympatię czytelnika. Zarówno ta powieść, jak i Roxana, the Fortunate Mistress (1724), są przykładem pomysłowości autora w kreowaniu "z życia wziętych" bohaterów. Daniel Defoe zmarł w wieku 71 lat, pochowany został w Bunhill Fields w Londynie.
Dorobek Literacki
Daniel Defoe napisał takie utwory jak :
Przypadki Robinsona Cruzoe (1719, wydanie polskie 1769)
Dziennik roku zarazy (1772, wydanie polskie 1959)
Dole i niedole sławnej Moll Flanders (1722, wydanie polskie 1951)
Roxana czyli szczęśliwa kochanka (1724, wydanie polskie 1954)
Captain Singleton (1720)
Opis kilku z nich:
Przypadki Robinsona Cruzoe:
Przypadki Robinsona Crusoe – powieść podróżniczo-przygodowa Daniela Defoe z 1719 roku.
Opowieść o Robinsonie składa się z dwóch części: pierwsza – The Life and Strange Surprizing Adventures of Robinson Crusoe opowiada o losach młodego marynarza Robinsona Crusoe, który trafia na bezludną wyspę. Druga - znacznie mniej znana – The Further Adventures of Robinson Crusoe opowiada o dalszych podróżach Robinsona.
Defoe napisał w późniejszym czasie trzecią część, Serious Reflections of Robinson Crusoe, będącą zbiorem esejów, bez faktycznego udziału postaci Robinsona.
Opis fabuły:
Akcja rozpoczyna się w 1651 r. Książka opisuje dzieje Robinsona Crusoe, syna kupca w mieście Hull. Robinson nie chce wieść nudnego żywota jak jego ojciec, jako 17-latek ucieka z domu i płynie do Londynu. Ma pecha, gdyż pierwszy statek, którym płynie, rozbija się. Trafia na drugi okręt i tam uczy się sztuki żeglarskiej. Po pewnym czasie, chce wracać do domu, ale kapitan Smith namawia go, by popłynął z nim do Gwinei, a gdy tam dorobi się majątku, zostanie łaskawiej przyjęty przez ojca. Po śmierci kapitana Robinson pomaga wdowie po nim w prowadzeniu interesów. Jednak podczas kolejnej podróży statek zostaje napadnięty, a Robinson, wraz z innymi, wzięty do niewoli mauretańskiej. Po dwóch latach ucieka, wraz ze swym towarzyszem Ksurym i płynie do Brazylii, gdzie staje się plantatorem. Podczas wyprawy po niewolników 20 września 1664 statek się rozbija i Robinson jest jedynym ocalałym. Trafia na bezludną wyspę, gdzie, jak się okaże, spędzi następne 14 lat. Powoli zagospodarowuje się tam, buduje dom, uprawia zboże, oswaja kozy i papugę, wytwarza naczynia. W przetrwaniu pomagają mu znalezione przedmioty z innego rozbitego statku. Po latach na jego wyspę trafiają ludożercy, a Robinsonowi udaje się ocalić z ich rąk jedną z ofiar. Ocalałego krajowca nazywa Piętaszek (Friday, od dnia tygodnia kiedy go spotkał). Robinson "cywilizuje" dzikusa, czyniąc go towarzyszem swojej niedoli. Uczy go języka angielskiego i nawraca na chrześcijaństwo. Po latach do wyspy przybija statek z piracką banderą, którym kierują zbuntowani marynarze. Robinson pomaga kapitanowi odzyskać panowanie nad statkiem i może wrócić do rodzinnej Anglii.
Akcję powieści autor umieścił na wyspie położonej u wybrzeży Wenezueli.
Odbiór powieści
Powieść o przygodach Robinsona Kruzoe do końca XIX wieku była najczęściej wydawaną, tłumaczoną i interpretowaną książką w historii. W sumie doczekała się ponad 700 rożnych edycji i adaptacji. Są to np. Robinson szwajcarski Johanna Davida Wyssa, Foe J. M. Coetzeego czy choćby Robinsonowie Kosmosu Františka Běhounka. W Polsce przygodami Robinsona inspirowali się Czesław Miłosz i Jerzy Andrzejewski, tytułując scenariusz filmu wg wspomnień Władysława Szpilmana - Robinson warszawski (z których później powstał film Pianista).
Jacques Offenbach w 1867 r. napisał operę Robinson Crusoé.
W XX wieku utwór był wielokrotnie ekranizowany, powstało także wiele dzieł luźno nawiązujących do książki, np. film Cast Away z 2000 r.
W Polsce powieść znana jest przede wszystkim w tłumaczeniu Władysława Ludwika Anczyca pod tytułem Przypadki Robinsona Crusoe lub Przypadki Robinsona Kruzoe oraz w skróconej wersji lekturowej w opracowaniu Stanisława Stampfla jako Robinson Kruzoe. Wg Daniela Defoe napisał Stanisław Stampf'l. Ukazały się Przypadki Robinsona Kruzoe będące tłumaczeniem dwóch części - tom I. przełożył Józef Birkenmajer, tom II - był anonimowym przekładem z XIX w. w opracowaniu Grzegorza Sinko
Moll Flanders
Moll Flanders opowieść na napisana w 1722 przez Daniela Defoe z rodzaju powieści pikarejskiej ("hultajskiej"). Książka opowiada historię pozbawionej majątku dziewczyny (a potem dojrzałej kobiety) zdanej z tego powodu na łaskę zainteresowanych nią mężczyzn. Akcja toczy w Londynie i w Ameryce. Autor opisuje upadek i ostateczne odkupienie win samotnej kobiety. Przez pewien etap w życiu działa jako prostytutka, bigamistka i złodziejka, dopuszcza się też zdrady małżeńskiej i kazirodztwa, jednak mimo to zyskuje sympatię czytelnika.
Cechy Twórczości
Autor ponad 200 prac z dziedziny ekonomii, polityki, etyki, a także pamfletów. Opowiadał się za liberalizmem i tolerancją religijną, za co skazano go na karę pręgierza. Uchodzi za współtwórcę nowożytnej powieści.
W swojej twórczości łączył elementy reportażu, opisu podróży czy kroniki policyjnej z fikcją, np. Dziennik roku zarazy (1772, wydanie polskie 1959), opisujący straszliwą epidemię dżumy w Londynie 1665. Pisywał też romanse obyczajowe: Dole i niedole sławnej Moll Flanders (1722, wydanie polskie 1951) i Roxana czyli szczęśliwa kochanka (1724, wydanie polskie 1954) - o znanych nierządnicach i awanturnicach. Wprowadzał do swoich powieści elementy przygody i sensacji.
Źródła:
Autor nieznany Daniel Defoe pl.wikipedia.org/wiki/Daniel_Defoe
Autor nieznany Daniel Defoe www.webook.pl/autor-Daniel_Defoe.html
Autor nieznany Daniel Defoe o-szkole.blog.onet.pl/Daniel-Defoe-Biografia,2,ID379526564,n
Autor nieznany Przypadki Robinsona Kruzoe pl.wikipedia.org/wiki/Przypadki_Robinsona_Kruzoe
Autor nieznany Moll Flanders pl.wikipedia.org/wiki/Moll_Flanders
Maria Kwiatek Dżuma a Dziennik roku zarazy dzuma.klp.pl/a-5571-2.html
Autor Zbiorowy Cechy twórczości portalwiedzy.onet.pl/61946,,,,defoe_daniel,haslo.html