Czy słyszałeś śpiew tego ptaka? Recenzja książki.
Zobacz też: Jak napisać dobrą recenzję?
Pewnego razu uczeń skarżył się mistrzowi:
- Opowiadasz nam różne historie,
a nigdy nie odkryjesz ich znaczenia.
Mistrz odpowiedział:
- Czy byłbyś zadowolony, gdyby ci ktoś ofiarował owoc
i pogryzł go przedtem?
(Śpiew Ptaka)
Chrześcijaństwo, islam, buddyzm - religie świata nieustanie ofiarowują swoim wyznawcom pogryzione owoce, nie pozwalając na ich zakosztowanie. Książka "Śpiew Ptaka" daje swoim czytelnikom taką możliwość.
Czy chodzicie co niedzielę do kościoła, stoicie godzinę na mszy, a po wyjściu nie macie pojęcia, jaki był tego sens? Może weszło wam to w nawyk i stało się identyczne z takimi rutynowymi czynnościami, jak chodzenie do pracy albo sklepu?
Samodzielna refleksja jest ważnym elementem poznania. Jeśli narzuca się nam to, w co mamy wierzyć, nigdy nie zgłębimy zagadnień duchowości. "Śpiew Ptaka", na podstawie przykładów, wyjaśnia wiele zagadnień i skłania do przemyślenia wielu rzeczy. Książka jest w pewnym sensie polemiką z chrześcijaństwem (choć nie krytyką) i ogólnie przyjętymi stereotypami na temat religii. Czy najlepszym sposobem modlenia się jest powtarzanie "Ojcze nasz"? Czy Boga możemy znaleźć jedynie w kościele? Czy fanatyk religijny jest lepszy od ateisty? Czy religia naprawdę jest niezbędna do poznania Boga?
Utwór został napisany przez hinduskiego jezuitę, Anthonego de Mello. Urodzony w 1931 na Wschodzie, przyjął religię Zachodu, by ostatecznie starać się o zharmonizowanie zgoła odmiennych wierzeń. Chciał rozjaśnić umysły szukające prawdy. Udało mu się to wszystko z pozytywnym skutkiem. Zmarł w roku 1987. Polska wersja Śpiewu Ptaka, w przekładzie Henryka Pietrasa, ukazała się w 1982 r. za sprawą Wydawnictwa Księży Werbistów - Verbinum.
Konstrukcja książki jest niecodzienna. Składa się ona z wielu historyjek w formie krótkich bajek. Występujące w nich postacie to zazwyczaj przedstawiciele różnych religii, tacy jak bramini, lamowie, sufici, katoliccy księża itd. Bajki te poruszają wiele tematów związanych z religiami i duchowością. Anthony de Mello zawarł w nich wiele mądrości kultur buddyjskiej, chrześcijańskiej, chasydzkiej, sufickiej, chińskiej i wielu innych. Znajdują się pośród nich także własne spostrzeżenia jezuity.
Bajki, na pierwszy rzut oka proste w zrozumieniu, mają w sobie ukryty głębszy sens, przesłanie, które czytelnik powinien odnieść do swojego życia, zestawić ze swoimi przekonaniami. W interpretacji utworów pomocne są krótkie komentarze autora zamieszczone bezpośrednio przy nich.
Bajka - czyż to odpowiednia forma na dywagacje filozoficzne? - zapyta ktoś. Odpowiem stanowczo: tak! Anthony de Mello stara się udowodnić swoim czytelnikom, że duchowość wcale nie musi być poważną ani smutną sprawą.
Tyle o formie książki. Nie należy zapominać, że to treść jest tutaj najważniejsza. Język utworu jest łatwy i przystępny, trafiający do każdego odbiorcy. Autor starał się wywrzeć nacisk na swoich czytelników, skłonić ich do refleksji. Oto przestroga, jak może skończyć się bezmyślne trwanie przy narzuconych wytycznych:
Sufi powiedział:
Uznawszy pewnego człowieka za zmarłego, przyjaciele ponieśli go, aby go pogrzebać. Kiedy trumna miała już zostać złożona do grobu, człowiek ożył nie wiadomo jak, i zaczął walić w pokrywę trumny.
Otwarto trumnę i człowiek się podniósł.
- Co robicie? - zapytał zebranych. - Jestem żywy. Nie umarłem.
Jego słowa przyjęto z milczącym niedowierzaniem.
Wreszcie jeden z żałobników powiedział:
- Przyjacielu, tak lekarze, jak i kapłani, poświadczyli, że umarłeś. A więc umarłeś.
Po czym na nowo zamknięto wieko trumny i pogrzebano go należycie.
(Śpiew Ptaka)
Co nowego książka wnosi do rozumienia tematyki duchowości? Otóż jest to w głównej mierze połączenie poglądów chrześcijańskich (gdzie Bóg schodzi do człowieka) z buddyjskimi (gdzie człowiek osiąga Boga). Kwintesencją takie spojrzenia na religię jest medytacyjna formuła jezuitów "Módl się tak, jakby wszystko zależało od Boga, a działaj, jakby wszystko zależało od ciebie".
Po lekturze "Śpiewu Ptaka", na wszystkie pytania zadane we wstępie będzie można stanowczo odpowiedzieć: nie. Podane przykłady to jedynie część tego, co może zaoferować nam książka.
Bardzo podobne książki (zarówno pod względem formy, jak i treści) wyszły spod pióra Bruno Ferrero. "Czterdzieści opowiadań na pustyni" czy "Krótkie opowiadania dla ducha" to także zbiór bajek, będących duchową refleksją. Jednakże włoski pisarz przedstawia typowo katolicką perspektywę. Brak mu uniwersalnego spojrzenia, obiektywizmu typowego dla Mello. Nie oznacza to, że jego książki są bezwartościowe; opowiadania wręcz promieniują dobrem i miłością.
Kiedy, po przeczytaniu kilku książek Bruno Ferrero, wpadł mi w ręce „Śpiew Ptaka", uznałem to za odważniejszą wersję „Krótkich opowiadań dla ducha". Pomyślałem, że autor miał śmiałość, by polemizować z Kościołem; oprócz przesłania miłosierdzia znalazłem w jego utworze także prawdę przez duże P.
Kościół Katolicki potępił utwór Anthonego de Mello i zakazał czytania go, jednocześnie zamykając się na dialog. Jednakże Mello nigdy nie miał zamiaru odchodzić od swojej pierwotnej religii, która go wychowała. Jego zamiarem nie była krytyka chrześcijaństwa, lecz - chęć otworzenia go na większą prawdę.
Wielu młodych ludzi sprzeciwia się religiom i krytykuje je, biorąc pod uwagę ich zabobonność i zakłamanie. Nie dostrzegają jednak pozytywnego celu każdej religii - niesienia dobra, bezwarunkowej miłości! Pośród wielu zbędnych obrządków religijnych znajdują się także perełki, takie jak chrześcijański dekalog. Gdyby wszyscy stosowali się do prostych dziesięciu przykazań, czyż świat nie byłby lepszy?
Uważam, że książka de Mello jest bardzo wartościowa i dla wielu ludzi - szukających jeszcze swojej drogi - może być pomocna. Nawet jeśli nie zaspokoi oczekiwań czytelników, to dostarczy im wielu chwil rozrywki. W każdym z nas jest trochę dziecka i w głębi duszy czerpiemy przyjemność z bajek, nawet jeśli uważamy, że jesteśmy na to zbyt „dorośli".
Jeśli chodzi o mnie, to przy lekturze bawiłem się świetnie; książka umocniła mnie w moich przekonaniach.
"Śpiew Ptaka" to jedna z ciekawszych współczesnych książek poruszających tematy teologiczne. Trafia do przeciętnych zjadaczy chleba i odprogramowuje ich umysły z błędnych przekonań. Anthony de Mello buduje most pomiędzy religiami Wschodu i Zachodu; most pomiędzy fanatykami religijnymi i niewierzącymi. Udaje mu się to z zamierzonym skutkiem.