Rozprawka

Jak napisać plan rozprawki?

Plan rozprawki. Jak napisać plan rozprawki?

Jeśli wykonałeś wszystkie poprzednie etapy pracy nad rozprawką sumiennie, to ten będzie dla ciebie fraszką sprowadzającą się tylko do kosmetyki. Jeśli nie, to czeka cię prawdziwe wyzwanie intelektualne. Trzeba tutaj wszystko pozbierać i poskładać w jedną spójną całość. Pamiętaj: im bardziej szczegółowy plan napiszesz tym łatwiej ci będzie go zamienić na rozprawkę. Staraj się więc aby twój plan był nie tylko złożony z wielu punktów, ale również żeby był wielostopniowy.

Pamiętaj!

  • w planie stosuj tylko równoważniki zdań (zmuszają one do skrótu i uniemożliwiają zamieszczanie wielu informacji obok siebie).
  • każdy punkt w planie musi oddawać strukturę akapitu, czyli myśli:

1a - wprowadzenie myśli

1b - rozwinięcie myśli

1c - podsumowanie myśli

  • pisząc plan wstępu, rozwinięcia, zakończenia bądź konsekwentny i zawsze stosuj ten sam schemat planu.

I Plan wstępu rozprawki

Streszczenie

  • wyróżniaj wstęp, rozwinięcie i zakończenie od reszty planu rzymskimi cyframi: I, II, III;
  • zaczynaj od ogólnych stwierdzeń stopniowo zawężając przedmiot rozważań do tematu rozprawki;
  • ustalenia definicyjne;
  • określenie synonimiki;
  • ustalenie kontekstów tematu rozprawki:
    • filozoficzny,
    • historyczny,
    • biograficzny,
    • historyczno-literacki;
  • opis fragmentu:
  • miejsce fragmentu w utworze (początek, środek, koniec, punkt kulminacyjny, kluczowa scena etc.),
  • bohaterów występujących we fragmencie i całości (ich przeszłość, charakterystyka, przyszłość, relacje między nimi),
  • język bohaterów – zwróć uwagę czy jest zróżnicowany,
  • temat poruszany we fragmencie,
  • typ i język narracji,
  • przestrzeń fragmentu i całego dzieła literackiego (czy jest określona, jak bardzo, czy prawdziwa, czy realistyczna, etc.),
  • czas fragmentu i całego dzieła literackiego (jaki czas został wykorzystany, czy masz tu do czynienia z retrospekcją, inwersją czasową, etc.);
  • zasada zestawienia fragmentów;
  • opis sceny;
  • teza;
  • streszczenie rozwinięcia.

Pierwszą częścią planu jest wstęp, wyróżniaj go zawsze ze struktury planu cyfrą rzymską: I. Dzięki temu unikniesz chaosu. Wstępu  do rozprawki nie wolno Ci zacząć od razu przechodząc do rzeczy. W naturze wszystko odbywa się stopniowo; we wszystkim, co robisz, powinieneś być w zgodzie z nią. Zaczynasz zatem od najogólniejszych stwierdzeń, czyli bliskich wszystkim z kroku na krok zawężając problematykę najpierw do epoki, nurtu, aż do tematu, autora, lektury. Nie polecam stosowania przygotowanych wcześniej przez kogoś innego tzw. uniwersalnych wstępów; wielu maturzystów właśnie za taki błąd doświadczyło unieważnienia matury. Nie bądź głupi. Jeśli już koniecznie chcesz taki uniwersalny wstęp sobie ułożyć, to zrób to sam i nie pokazuj żadnemu koledze! Wszystko to niech przybiera formę punktów i kolejnych podpunktów.

Kiedy już przejdziesz do tematu rozprawki niezbędne jest przywołanie odnalezionych wcześniej definicji, opisanie tego, jak rozumiesz temat oraz zajęcie stanowiska wobec pojęć wieloznacznych i określenie w jakim znaczeniu zamierzasz się nimi posługiwać w pracy. Tu jest miejsce na określenie grupy pojęć, którymi będziesz posługiwał się zamiennie.

Spróbuj także przedstawić konteksty dla tematu rozprawki, przywołanego utworu: filozoficzny (filozofie z nim kojarzone, przywołane w nim), historyczny (wydarzenia, postacie historyczne), biograficzny (elementy życiorysu autora wpływają na interpretację tekstów często zmieniając ich znaczenie lub je podpowiadając), historyczno-literacki (przywołane nurty literackie, konwencje pisarskie i stosunek dzieła do nich).

Następnie trzeba byś przyjrzał się scenie przedstawionej w tym fragmencie dokładnie opisując wszystkie jej elementy: miejsce sceny w utworze (początek, środek, koniec, punkt kulminacyjny, kluczowa scena etc.), bohaterów w niej występujących (przeszłość, charakterystyka, przyszłość, relacje między nimi) i wreszcie język bohaterów – zwróć uwagę czy jest zróżnicowany; określ również typ i język narracji. Określ również oprócz narracji, pozostałe elementy świata przedstawionego, czyli przestrzeń (czy jest określona, jak bardzo, czy prawdziwa, czy realistyczna, etc.) oraz czas (jaki czas został wykorzystany, czy masz tu do czynieniaz retrospekcją, inwersją czasową, etc.). Koniecznie zwróć uwagę na sposób wykreowania świata, bohaterów, narratora (wykorzystaj tu swoją wiedzę z zakresu poetyki - możesz ją poszerzyć czytając artykuł: Jak analizować wiersz (i interpretować)?)

Na końcu bezwarunkowo należy określić cel, do którego zmierzasz, czyli tezę, którą chcesz udowodnić w rozprawce. To wszystko, co musisz zawrzeć we wstępie, by uzyskać jak najkorzystniejszy wynik nie tylko na maturze. Fakultatywnie możesz jeszcze przywołać w skrócie kolejne argumenty, które pojawią się w rozwinięciu. Takie streszczenie kompozycji rozwinięcia robi dobre wrażenie, co więcej akcentuje pomysł na budowę rozprawki, podkreślając przemyślenie go przez autora. Warto więc wzbogacić wstęp o ten element. Tym bardziej, że łatwiej przejść potem do rozwinięcia rozprawki.

II Plan rozwinięcia rozprawki

Streszczenie

  • kompozycja
    • układ alfabetyczny
    • chronologiczny
    • przyczynowo-skutkowy
    • problemowy
  • budowa akapitów
    • wprowadzenie
    • argument
    • dowody
    • wniosek cząstkowy
  • ilość akapitów w rozprawce

Drugą częścią planu i jednocześnie rozprawki jest rozwinięcie. Wyróżniaj go zawsze analogicznie do wstępu ze struktury planu II punktem rzymskim, dzięki temu unikniesz chaosu.

Kompozycja rozwinięcia

Kompozycja rozwinięcia może być narzucona przez temat, ale przecież nie musi. Ważne jest byś zdawał sobie sprawę z faktu, iż kolejność argumentów nie może być przypadkowa. Ze wszystkich możliwych kompozycji układ alfabetyczny jest niedopuszczalny.

Z kolei układ chronologiczny jako najprostszy, wymaga wiedzy o datach wydania; utrudnia utrzymanie spójności pracy, na ogół naraża na mnóstwo dodatkowych trudności związanych z pisaniem pracy. Brak związków pomiędzy kolejnymi argumentami, powoduje poważne utrudnienia w płynnym przechodzeniu od jednego akapitu do następnego. (Zobacz też artykuł: Jak zachować spójność w pracy pisemnej?)

Zdecydowanie korzystniejszy wydaje się układ przyczynowo-skutkowy, ale należy go uznać za trudny, bo wymagający od autora umiejętności spojrzenia na cały materiał, selekcji, dostrzeżenia związków pomiędzy poszczególnymi informacjami oraz ułożenia ich w łańcuch przyczynowo-skutkowy. To z kolei ułatwia utrzymanie spójności pracy i przechodzenie do kolejnych argumentów (każdy logicznie lub emocjonalnie wiąże się z sąsiadującymi). Układ ten szczególnie pożądany jest w eseju; trudność tu może sprawiać również graficzne wyróżnianie kolejnych myśli.

Ostatni, układ problemowy jest zdecydowanie najtrudniejszy, ale też najwyżej punktowany (oceniany). Wymaga ogarnięcia całego materiału, dobrej jego analizy, selekcji informacji i pogrupowania ich w szersze kategorie – problemy. Praca o układzie problemowym jest dowodem na intelektualną dojrzałość autora, samodzielność myślenia, musi opierać się na szerokiej i głębokiej wiedzy.

Acha, pamiętaj jeszcze o jednym nie wolno ci powtarzać tych samych myśli w kolejnych akapitach. Stosuj zasadę jeden argument/jedna myśl = jeden punkt = jeden akapit.

Budowa akapitów

(Zobacz również artykuł: Jak budować dobre akapity?)

Akapitów jest kilka rodzajów, ale w rozprawce należy stosować tylko te, które są ściśle związane z tezą; każda dygresja obnaża brak dyscypliny intelektualnej piszącego. Sztuka skonstruowania dobrego akapitu nie jest szczególnie skomplikowana, ale jej konsekwentne stosowanie jest już bardzo trudne.

Następnie w naturalny sposób pojawia się argument, który ma przekonać czytelników do postawionej tezy. Idealną sytuacją jest, gdy każdy argument jest poparty przynajmniej dwoma dowodami; należy mieć jednak świadomość, że często staje się to niewykonalne. Niedopuszczalne są natomiast argumenty niepoparte dowodami. Wskazują one jednoznacznie na miałkość intelektualną piszącego, naiwność lub/i nieumiejętność dowodzenia swoich racji.

Co może być dowodem? Najlepszy i niezastąpiony jest tutaj cytat (pamiętaj, że cytaty należy odróżnić od swojego tekstu cudzysłowem; na maturze cytaty nie liczą się do minimum słów), jego nie sposób podważyć. Aby poszerzyć swoją wiedzę w tej dziedzinie sięgnij do artykułu: Jak cytować w wypracowaniu? Niezłe są również trawestacje, często przydają się również opisy konkretnych sytuacji z książki, ale wtedy należy pamiętać o tym, by zawierały jak najdokładniejsze dane (imiona, nazwy, liczby, czas). Ogólniki są tutaj bezwartościowe. Bardzo wysoką wartość dowodową mają także przywołane opinie, poglądy, stanowisko osoby uznawanej za autorytet w danym temacie.

Na końcu każdego akapitu jest miejsce na podsumowanie, wniosek cząstkowy. Kapitalnie byłoby, gdyby zawierał on odpowiedzi na pytania: Jak do tego doszło? Jak to działa? Jakie są tego konsekwencje? Po co pisać wnioski cząstkowe? Bardzo ułatwiają napisanie najtrudniejszej części rozprawki – zakończenia, które ma być intelektualną kwintesencją całej rozprawy. Oto z czego powinien się składać dobry akapit w rozprawce.

Często zadajecie sobie pytanie: ile punktów potrzeba napisać? Odpowiedź wydaje się oczywista: tyle, ile jesteś w stanie w czasie przeznaczonym na pisanie rozprawki. Pomyśl jaki masz interes w tym, by pisać mniej niż więcej? Przecież wraz z ilością argumentów, dowodów użytych przez ciebie w pracy rośnie prawdopodobieństwo przekonania czytelnika, zdobycia większej ilości punktów i co za tym idzie wyższej oceny. Nie ograniczaj się więc w ilości argumentów, to nie leży w twoim interesie.

III Plan zakończenia rozprawki

Streszczenie

  • Spróbuj sprowadzić wnioski cząstkowe do jednego wniosku ogólnego ściśle wiążącego się z postawioną tezą
    • postaraj się o kompletność wniosku
    • dokładnie przeanalizuj i opisz mechanizmy opisywanego zjawiska
    • w przypadku porównania wskaż minimum dwa podobieństwa i dwie różnice
    • odpowiedz na pytanie: dlaczego tak się dzieje?
    • odpowiedz na pytanie: jakie są tego konsekwencje?
    • odnieś te spostrzeżenia do tematu
  • Wyraź własne zdanie, opinię, oceń postawy bohaterów

Trzecią, a zarazem ostatnią częścią planu i jednocześnie rozprawki jest zakończenie. Wyróżniaj go zawsze analogicznie do wstępu ze struktury planu III punktem rzymskim, dzięki temu unikniesz chaosu.

Nie będziesz miał z nim najmniejszych kłopotów jeśli każdy kolejny akapit będzie się kończył wnioskiem cząstkowym. NIGDY TU NIE POWTARZAJ TEGO, CO NAPISAŁEŚ WE WSTĘPIE I ROZWINIĘCIU! No, chyba, że na nic więcej Cię nie stać, wtedy zbierz w zakończeniu i podsumuj wnioski cząstkowe. Pamiętaj, że jakiekolwiek by twoje zakończenie nie było musi być bardzo mocno związane z tematem, tezą. Musi odpowiadać na pytanie w nim lub wobec niego postawione. Pamiętaj jednak, że to trudna i bardzo ważna część rozprawki. Wszakże koniec wieńczy dzieło!

Zakończenie może przybrać jedną z trzech form. Najwyżej punktowanego i jednocześnie najtrudniejszego wniosku pełnego, czyli pełnej, syntetycznej, kompletnej i wyczerpującej temat konkluzji, uogólnienia. Powiesz, świetnie i pewnie zapytasz jak to zrobić? Po prostu postaraj się, by wniosek zawierał odpowiedź na co najmniej trzy pytania: Jak do tego doszło? Jak to działa? Jakie są tego konsekwencje? Powinien również wyczerpywać problem postawiony w tezie, zasygnalizowany w temacie (jeśli masz porównać coś z czymś, to we wniosku powinny się znaleźć co najmniej dwa podobieństwa i dwie różnice zachodzące między obiektami porównania).

Drugą formą zakończenia może być wniosek częściowy, niepełny - konkluzja ściśle związana z tematem oraz zastosowaną argumentacją, ale nie wyczerpująca problemu zawartego w tezie (albo poprzez niekompletność, albo poprzez subiektywność spojrzenia). W przypadku porównywania czegoś z czymś we wniosku powinny się znaleźć co najmniej jedno podobieństwo i jedna różnica zachodzące między obiektami porównania)

Najsłabsze zakończenie to podsumowanie - najniżej oceniane, wymagające uogólnienia wniosków cząstkowych. Jego obecność wskazuje na to, że autor nie potrafi wnioskować. W porównaniu sprowadza się do dostrzeżenia różnicy lub podobieństwa.

Niemalże w każdym temacie na końcu zakończenia możesz wyrazić własne zdanie - jedyny subiektywny element rozprawki. Nim jednak je wpiszesz zastanów się poważnie czy twój temat na to ci pozwala? Pomyśl również nad tym czy twoja opinia jest tu potrzebna i wniesie do rozprawki coś nowego.

Schemat planu rozprawki:

I plan wstępu

1. nazwa myśli

1a wprowadzanie 1. myśli

1b rozwinięcie myśli

- detal 1.

- detal 2.

* 1. szczegół detalu 2.

* 2. szczegół detalu 2.

-detal 3.

1c podsumowanie 1. myśli

2. nazwa myśli

2a wprowadzenie 2. myśli

2b rozwinięcie 2. myśli

-

-

2c podsumowanie 2. myśli

3. nazwa myśli

3a wprowadzenie 3. myśli

3b wprowadzenie 3. myśli

-

-

3c wprowadzenie 3. myśli

...

II plan rozwinięcia rozprawki

1. nazwa argumentu

1a wprowadzanie 1. argumentu

1b dowody

- dowód 1.

- dowód 2.

* 1. cytat

* 2. komentarz cytatu

-dowód 3.

1c wniosek cząstkowy do 1. argumentu

2. nazwa argumentu

2a wprowadzenie 2. argumentu

2b rozwinięcie 2. argumentu (czyli dowody)

- dowód 1.

- dowód 2.

2c wniosek cząstkowy do 2. argumentu

3. nazwa argumentu

3a wprowadzenie 3. argumentu

3b dowody:

- dowód 1.

*cytat

*komentarz cytatu

- dowód 2.

- dowód 3.

3c wniosek cząstkowy do 3. argumentu

4. nazwa argumentu

...

III plan zakończenia rozprawki

1. nazwa wniosku końcowego

1a wprowadzenie 1. wniosku końcowego

1b rozwinięcie wniosku końcowego

-

-

-

1c podsumowanie wniosku końcowego

2. nazwa wniosku końcowego

2a wprowadzenie 2. wniosku końcowego

2b rozwinięcie 2. wniosku

-

-

2c podsumowanie wniosku końcowego

3. nazwa opinii

3a wprowadzenie własnej opinii

3b uzasadnienie swojego stanowiska

-

-

3c podsumowanie

Serwis rozdaje przeglądarkom bezpieczne ciasteczka.