Socjologiczne koncepcje rodziny

Koncepcja Burgessa i Locke’a:

Burgess i Locke tłumaczyli ewolucję rodziny przez zmianę jej funkcji. Ciąg rozwojowy rodziny: od wielkiej rodziny patriarchalnej do małej rodziny demokratycznej pośrodku; mała rodzina patriarchalna – rzemieślnicza. Ich koncepcja wyrasta ze zjawisk urbanizacji społeczeństwa i przystosowania się rodzin jest to teoria optymistyczna. Burgess i Locke twierdzili, że procesy zachodzące w rodzinach uzależnione są od procesów industrializacji. Rodzina przystosowuje się do warunków w których żyje – główne przesłanie tej koncepcji; więź kurczy się, zaś miasta rozwijają się; warunki funkcjonowania, charakter pracy zmuszają rodzinę do przeobrażeń; zmianom w rodzinie nie sposób zaprzeczyć;

Ewolucja rodziny:

Okres I Wielka rodzina patriarchalna

• Duża rodzina, zbliżona do rodu – jednak ród może funkcjonować w rozproszeniu, a rodzina nie;
• Charakterystyczna dla społeczeństw rolniczych; jej istotą jest obszerność – trzy pokolenia z odgałęzieniami;
• Władza skupiona jest w rękach ojca, lub najbardziej doświadczonego członka rodziny;
• Silne więzi rodzinne;
• Przynależność do danej rodziny określa pozycję jednostki w społeczeństwie;
• Bardzo silna zależność dzieci od rodziców, nawet po założeniu małżeństwa (które i tak na ogół bywa podejmowane za decyzją rodziców);

Okres II – od średniowiecza Mała rodzina patriarchalna-rzemieślnicza

• Charakterystyczna dla okresu Średniowiecza w Europie. Występowała również na wsi;
• Ojciec – głowa domu o nieograniczonej władzy;
• Więź emocjonalna raczej słaba. Dzieci do chwili usamodzielnienia pozostawały pod silnym wpływem rodziców, częstokroć i później pod nim pozostawały;

Okres III po II wojnie Światowej Rodzina demokratyczna (atomowa)

• Rodzina partnerska – małą, dwupokoleniowa z niewielką liczbą dzieci;
• Wybór współmałżonka jest wolny;
• Niezależność od rodziców po zawarciu małżeństwa prawie pełna;
• Równa pozycja męża i żony w rodzinie wielkomiejskiej jest rezultatem przemian intelektualnych i ekonomicznych;
• Charakterystyczna jest dla klas średnich;
• Maksimum niezależności w małżeństwie dla obydwu partnerów; małżonkowie dość często posiadają własne kręgi zawodowe, koleżeńskie; wybór tych środowisk jest wolny;
• Dzieci po usamodzielnieniu się zamieszkują osobno;

Przeobrażeniom ulegały również funkcje rodziny:

• ekonomiczna i prokreacyjna – pozostały;
• ochronna – zabezpieczająca sferę fizyczną członków
• wychowawcza – przejęta przez rozmaite instytucje;
• wychowawczo – rozrywkowa – przejmowana jest przez instytucje, zanikła funkcja religijna rodziny;
• uczuciowa, kulturalna;

Typy rodzin wielkomiejskich (Burgess i Locke):

Wolne związki, konkubinat

małżeństwa nie w pełni ustabilizowane; jest to tzw. rodzina wyemancypowana; najczęściej są to rodziny studenckie, lub wolne zawody; najczęściej ludzie młodzi i bezdzietni;

Rodzina semi-patriarchalna

często tworzą swoiste getta, gdzie tradycyjnie pozycja ojca jest silna; jest to tzw. tradycyjna rodzina w rozpadzie; cechuje ją silny konflikt pokoleń, duża liczba dzieci; getta są środowiskami patologicznymi;

Rodzina patrycentryczna

skoncentrowana wokół osoby ojca. Najczęściej to typowe rodziny robotnicze; spora ilość dzieci; ojciec ma wysoką pozycję, ale nie jest patriarchą; często jest jedynym żywicielem rodziny;

Rodzina partnerska (egalitarna)

charakterystyczna dla klas średnich, dominująca liczebnie w strukturze; rodzina inteligencko – robotnicza; słaba więź sąsiedzka wynikająca z typu zabudowy zamieszkiwanej przez te rodziny  strefa apartamentalna, blokowiska; niekiedy znaczna część więzi między małżonkami wynika z faktu posiadania dzieci;

Rodzina matrycentryczna – burżuazyjna

skoncentrowana wokół matki, dobrze sytuowana; zamieszkuje suburbia; mąż zajęty pracą rzadko bywa w domu, więc matka zajmuje się domem; brak kłopotów finansowych; w odróżnieniu od 3 i 4 charakteryzuje się dużą ilością dzieci;

Teoria Zimmermana:

Teoria Zimmermana dla odmiany nazywana jest pesymistyczną, a to dlatego, że Zimmerman przewiduje wzrost liczby rozwodów, spadek liczby urodzeń. Jest to podstawą do wysunięcia tezy o kryzysie rodziny. Zimmerman twierdził, że można mówić o upadku rodziny i jej wartości;

Strategie rodziny

Strategia rodziny elitarnej

działają one pod presją pozycji społecznej, powiększenia i dziedziczenia fortun i majątków;

Strategia mieszczańska

odraczanie małżeństwa w imię gromadzenia kapitału materialnego i intelektualnego;

Strategia chłopska

różne u bogatych i biednych; bogaci stosują strategię mieszczańską, biedni stawiają na dużą liczbę dzieci;

Strategia proletariacka

wczesne małżeństwa, dużo dzieci; strategia zanikająca;

Nowe jakości

• Coraz więcej osób decyduje się na samotność – matki z dziećmi;
• Małżeństwo i rodzina odsuwane są w czasie do zdobycia odpowiedniej pozycji materialnej;
• Coraz więcej wolnych związków;
• Zmniejszenie się ilości członków rodziny
• Wzrost ilości rozwodów