Nauczanie

 Scenariusz, konspekt lekcji języka polskiego poświęconej genezie tragedii klasycznej,antycznej i dowodzeniu, że Król Edyp taką tragedia jest.

1. Szkoła: ZS nr 6 w Jastrzębiu Zdroju

2. Klasa: 1 LA, 1 C, 1 TE
3. Przedmiot: język polski

4. Prowadzący: Arkadiusz Żmij

5. Program: Pamiętajcie o ogrodach

6. Temat lekcji: Geneza antycznego dramatu, budowa i cechy tragedii antycznej.

    

7. Cele lekcji:

   1. ogólny: budowanie przekonania o starożytnych korzeniach kultury europejskiej

   2. cele szczegółowe:

      • uczeń potrafi wyjaśnić terminy: epejsodion, stasimon, exodus, orchestra, Dytyramb, proksenionion, skene, katharsis, satyr, fatum, Dionizje Małe, Dionizje Wielkie itd.

      • uczeń potrafi opowiedzieć treść tragedii Król Edyp

      • uczeń wie kim był Sofokles, Tespis, Ajschylos

      • uczeń wie czym jest ogień prometejski, puszka Pandory

      • uczeń zna genezę teatru i dramatu, pojecie tragedii, konfliktu tragicznego

8. Metody dydaktyczne:

   1. burzy mózgów
   2. analizy i interpretacji
   3. analizy porównawczej

9. Środki dydaktyczne:

   1. J. Parandowski Mitologia, Puls: Londyn, 1992 r.

   2. podręcznik: A. Z. Makowiecki, A. Markowski, W. Paszyński, T. Wroczyński, Pamiętajcie o ogrodach część 1, WSiP: Warszawa, s. 87

   3. kserokopie materiałów

10. Formy pracy:

    1. jednostkowa
    2. zbiorowa

11. Bibliografia:

    1. A. Z. Makowiecki, A. Markowski, W. Paszyński, T. Wroczyński, Pamiętajcie o ogrodach część 1, WSiP: Warszawa,

    2. M. Adamczyk, B. Chrząstowska, J. T. Pokrzywniak. Starożytność-oświecenie. Podręcznik literatury dla klasy pierwszej szkoły średniej, WSiP: Warszawa, 1995 r.

    3. M. Stworowa, M. Orlicka, Scenariusze lekcji języka polskiego, Innowacje: Goleszów, 1994 r.

Konspekt właściwy:

I Ogniwo wstępne: 10’

1. Poznaliście już o inną tragedię Sofoklesa – Antygonę o czym ona opowiada 5’

Ogniwo centralne: (ok. 30’)

Geneza antycznego dramatu (tragedii)

1. Narodziny tragedii wiążą się z kultem pierwotnie frygijskiego boga – Dionizosa. Jego wyznawcy udawali się w górskie ustronia, gdzie oddawali się tańcom mocno zaprawianych winem, w których wpadali w ekstazę, zlewając się z gromadą, przyrodą, samym bogiem. Wiosna to ekstaza przyrody. Z czasem te żywiołowe obrzędy zastąpiły śpiewy (dytyramby) na cześć Dionizosa wykonywane przez chór satyrów z przodownikiem (ich autorstwo przypisuje się Arionowi) – Dionizje Małe, Dionizje Wiejskie

2. W VI w. pne Pejsistratos ustanawia w marcu nowe kilkudniowe święto Dionizje Wielkie, Dionizje Miejskie, na których powstaje tragedia - Tespis wprowadził aktora - posłańca (angelos), chór był zbiorem ludzi – tragedia to były głównie wypowiedzi chóru z małymi wstawkami aktora

3. Ajschylos wprowadził drugiego aktora – maleje rola chóru, rośnie epejsodionów, lepsza dramaturgia (V w. pne)

4. Sofokles wprowadził trzeciego aktora i uczynił każdą tragedię samodzielnym dziełem (a nie częścią tetralogii)

Budowa tragedii klasycznej:

1. prolog – wstęp, zawiązanie akcji

2. parodos – pierwsza uroczysta pieśń chóru, pierwsze wejście chóru

3. epejsodiony (5) – dialog bohaterów, sceny dialogowe, czasem występuje w nich dodatkowo kommos – lament, skarga bohatera

4. stasimony (5) – pieśni chóru, komentarz

5. exodus – wyjście, zejście chóru ze sceny, zakończenie

Budowa Króla Edypa jako tragedii klasycznej:

1. prolog – Wchodzi procesja błagalników, Teby są nękane przez zarazę, Edyp wysłał już Kreona do wyroczni delfickiej, by dowiedział się co trzeba zrobić, by ją zlikwidować, Ten wraca i informuje króla, że zaraza i nieurodzaj jest przyczyną zmazy- nie pomszczenia przelanej krwi króla Lajosa i obecności mordercy w miescie. Procesja błagalników wychodzi.

2. parodos – Na orchestrę wchodzi chór i rozlega się uroczysta pieśń chóru, (3 pary strof (strofa +antystrofa), różniących się metrycznie

3. epejsodiony i stasimony (4):

   1. 1. epejsodion orędzie Edypa i scena z wieszczem Tyrezjaszem, który mówi Edypowi, że to on jest źródłem zła –Edyp go wygania, nie rozumiejąc przesłania wieszcza

1. stasimon – chór choć pod wrażeniem słów wieszcza staje w obronie króla

1. 2. 2. epejsodion – scena Edypa z Kreonem, który broni się przed oskarżeniem go o spisek przeciw władcy, przybycie Jokasty, która odnalazła swoje szczęście i miłość z Edypem i nie wierzy wyroczni, która przepowiada mroczną przyszłość

2. stasimon w.873 – reakcja chóru na niewiarę Jokasty w wyrocznię, wołanie do boga żeby coś uczynił

1. 3. 3. epejsodion – Jokasta modli się do Apollona o pomoc, do Edypa przybywa goniec z Koryntu z wiadomością o śmierci Polibosa i informacją, że Edyp nie był synem zmarłego, ale przyniesiony został z Teb, Jokasta słucha i wszystko staje się dla niej jasne i odchodzi by zadać sobie śmierć

3. stasimon pieśń nie jest związana z sytuacją jest dla widza i pyta kim jest tajemniczy Edyp – 1099w.

1. 1. 4. epejsodion zjawia się oczekiwany przez Edypa pasterz, który go przyniósł Polibosowi, wyjawia kim jest Edyp, to tragedia dla króla

2. Exodus, zakończenie – o samobójstwie Jokasty i oślepieniu Edypa dowiadujemy się od zwiastuna z wnętrza budynku, w którym się to dokonało, Edyp udaje się na wygnanie

Zasady kompozycyjne tragedii klasycznej

1. zasada trzech jedności:

   1. czasu – akcja może trwać najwyżej jedną dobę

   2. miejsca – jedno miejsce, o pozostałych dowiadujemy się dzięki posłańcowi

   3. akcji – jeden wątek, jedna akcja (2, 3 aktorów na scenie)

2. zasada decorum – zasada odpowiedniości stylu i bohaterów

   1. styl wysoki, patetyczny, poważny

   2. bohaterowie dobrze urodzeni, z wyższych sfer

   3. zasada niezmienności charakteru postaci (bohater statyczny)

   4. zasada nieokazywania bezpośrednio scen naturalistycznych (krwawych, samobójstw)

Kategorie wiążące się z tragedią

1. tragizm – tam gdzie dochodzi do starcia równorzędnych wartości, racji, gdzie nie ma wyboru

2. fatum – los ludzkości jest z góry zaplanowany, przeznaczenie

3. katharsis – oczyszczenie widzów ze złych emocji

Ogniwo końcowe:

Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie wybranych uczniów
Wskazanie na źródło informacji poszerzających wiedzę: www.język-polski.pl