Molier: Świętoszek - opracowanie lektury

Molier: Skąpiec jako komedia molierowska

Artykuł: Skąpiec jako komedia molierowska opisuje cechy komedii molierowskiej i dowodzi, że Skąpiec Moliera je spełnia. Podaje też przedstawicieli, rodzaje komedii i inne przykłady komedii.

Komedia molierowska

Cechy komedii molierowskiej i jej krótka historia.

Twórcy:

Molier, Lesage, R.B. Sheridan, F. Zabłocki, A. Fredro

Rozwój:

od sztuk Moliera w XVII wieku do XVIII wieku, kiedy pojawia się dramat mieszczański, który ją wypiera.

Cechy komedii molierowskiej

• Synkretyzm gatunkowy:
  • farsa (błaha tematyka, wartka, złożona akcja, niewyszukany komizm sytuacyjny, rubaszny komizm słowny);
  • komedia dell'arte (improwizacja, komiczne typy bohaterów z charakterystycznymi maskami i kostiumami).
  • satyra społeczna krytykuje dwulicowość francuskiego społeczeństwa

• precyzyjna budowa akcji,
• realizm
• uniwersalizm (postacie ucieleśniają prawdy psychologiczne, społeczne i moralne)
• 3 typy komizmu:
  • sytuacyjny,
  • charakteru,
  • słowny
• Rodzaje (odmiany) komedii molierowskiej:
  • komedie intrygi,
  • komedia obyczajowe,
  • komedie charakteru,

Skąpiec - komedia molierowska

Molier był mistrzem w pokazywaniu ludzi takimi, jacy są – czasem śmieszni, czasem głupi, czasem żałośni. W „Skąpcu” wyśmiewa chciwość, egoizm i brak uczuć – ale robi to z humorem, więc zamiast się złościć, po prostu śmiejemy się.

1. Farsa i komedia dell’arte – czyli chaos i zabawa

W „Skąpcu” nie brakuje komicznych pomyłek i absurdalnych sytuacji – czyli tego, co kochamy w farsie. Cała akcja to ciąg nieporozumień: Harpagon chce poślubić młodą Mariannę, którą kocha jego własny syn, Kleant. Do tego dochodzą ukryte skarby, podsłuchiwanie i ciągłe kłótnie.

Cytat:
Harpagon (do Kleanta):
„Chciałbym, żebyś się zakochał w tym, co ci każę, bo miłość to tylko kwestia woli.”

Tu widać, że Harpagon nawet uczucia traktuje jak pieniądze – coś, czym można zarządzać! To klasyczna farsa: ojciec chce kontrolować wszystko, ale ostatecznie sam wpada we własne sidła.

2. Komedia charakteru – jeden człowiek, jedna wada

Harpagon to uosobienie skąpstwa – jego chciwość jest tak przerysowana, że staje się śmieszna. Molier tworzy z niego typowego bohatera komedii molierowskiej: człowieka z jedną obsesją, która rządzi całym jego życiem.

Cytat:
„Pieniądze to mój jedyny skarb, tylko one mogą mi dać szczęście.”

W tym zdaniu widać sedno postaci – Harpagon kocha tylko pieniądze. To komizm charakteru, bo jego zachowanie, choć przerażająco chciwe, rozśmiesza nas przez swoją przesadę.

3. Komizm sytuacyjny – śmiech z nieporozumień

Molier był mistrzem tworzenia sytuacji, które są jednocześnie śmieszne i gorzkie. W „Skąpcu” wiele zabawnych scen wynika z nieporozumień – np. gdy Harpagon podejrzewa wszystkich o kradzież swojej szkatułki.

Cytat:
„Oddajcie mi moje pieniądze! Gdzie są moje pieniądze? Kto mi ukradł moje pieniądze?”

Scena, w której Harpagon krzyczy te słowa, jest zarówno komiczna, jak i tragiczna. Widz śmieje się, bo bohater zachowuje się jak szaleniec – ale jednocześnie widzi, jak bardzo pieniądze zawładnęły jego życiem.

4. Komizm słowny – gra językiem i ironia

Dialogi w „Skąpcu” są pełne błyskotliwych ripost, ironicznych uwag i przesadnych wyrażeń. Postacie mówią jedno, a my wiemy, że chodzi o coś zupełnie innego – i w tym tkwi komizm.

Cytat:
Kleant do ojca:
„Ojciec ma chyba więcej miłości do swojej szkatułki niż do dzieci.”

Ta uwaga trafia w samo sedno – i mimo że jest gorzka, to przez swoją przesadę staje się zabawna.

5. Satyra społeczna – śmiech z przywar i obłudy

Molier nie tylko bawi, ale też krytykuje społeczeństwo. W „Skąpcu” pokazuje ludzi, którzy myślą tylko o majątku i pozorach – szczególnie przedstawicieli mieszczaństwa i arystokracji. Harpagon to symbol tych, którzy stawiają pieniądze ponad uczucia.

Cytat:
„Nie ma takiej rzeczy, której bym nie sprzedał, gdybym miał z tego zysk.”

Brzmi zabawnie, ale to też przestroga – bo pokazuje, jak człowiek może zatracić granice przyzwoitości.

6. Precyzyjna budowa akcji – wszystko ma swoje miejsce

W komedii Moliera nic nie dzieje się przypadkiem. Każdy konflikt i każde nieporozumienie prowadzi do kolejnego śmiesznego zdarzenia, aż wreszcie wszystko zostaje rozwiązane. Na końcu „Skąpca” intrygi się rozplątują, a my widzimy, że nawet najbardziej zatwardziały skąpiec nie może uciec przed śmiechem losu.

Cytat:
„Ostatecznie trzeba się pogodzić z tym, że nic na świecie nie trwa wiecznie, nawet pieniądze.”

To ironiczne podsumowanie – Harpagon w końcu dostaje nauczkę, choć wcale nie chce się zmienić.

Podsumowanie – Dlaczego „Skąpiec” to komedia molierowska?

• Ma komizm trzech rodzajów – sytuacyjny, słowny i charakteru.
• Pokazuje uniwersalną wadę ludzką (chciwość), ale w sposób zabawny i przerysowany.
• Łączy elementy farsy i komedii dell’arte (nieporozumienia, typowe postacie).
• Jest satyryczny – śmiech to tu broń przeciw ludzkiej głupocie i chciwości.
• Ma precyzyjnie zbudowaną akcję, która prowadzi od chaosu do rozwiązania.

Wniosek

„Skąpiec” to klasyczna komedia molierowska, w której Molier bawi, poucza i zmusza do refleksji. Śmiech, który wywołuje, nie jest pusty – to śmiech mądry, który uczy nas, że człowiek śmieszny w swoich wadach może być też bardzo podobny do nas.

Inne komedie molierowskie:

• Molier – Skąpiec, Tartuffe, Chory z urojenia, Świętoszek, Don Juan
• Lesage – Turcyman
• R.B. Sheridan – Rektorzy
• F. Zabłocki – Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale
• A. Fredro – Zemsta, Śluby panieńskie.

„Skąpiec" Moliera to komedia charakteru i komedia obyczajowa (krytyka obyczajów, religijności francuskiego mieszczaństwa).

Tekst Skąpca znajdziesz w serwisie Wolne Lektury

Dramat - bibliografia