Język mówiony a język pisany (oralność a piśmienność)
mówienie a pisanie
Język polski może występować w dwóch podstawowych wariantach: pisany i mówiony. W przestrzeni wirtualnej istnieją również elektroniczne warianty tych wariantów. Można doszukać się hybrydy języka pisanego i języka mówionego, która bywa określana jako język zapisany, pisemność elektroniczna itp. Pojawia się ona w czatach. Możliwa jest również oralność elektroniczna, raz nagrana wypowiedź mówiona może być wielokrotnie odtwarzana czym przypomina wypowiedź pisemną.
Jakie są różnice między językiem mówionym, a językiem pisanym (wypowiedzi mówione a wypowiedzi pisemne)? Pomiędzy pisaniem a mówieniem istnieją fundamentalne różnice. Podstawowym błędem szkolnym jest nie dostrzeganie różnic pomiędzy językiem mówionym a językiem pisanym. Pamiętanie o tym jest niezbędne do pisania dobrych wypracowań z języka polskiego (i innych języków także). Poniższa tabela wskazuje najważniejsze różnice, które nie pozwalają popełnić tego błędu.
|
język mówiony |
język pisany |
| mówienie jest pierwotne, ewolucyjnie starsze - ważniejsze; | pisanie jest wtórne, drugie - stanowi efekt ewolucji; |
|
wypowiedzi mówione są wspomagane przez komunikację niewerbalną; |
praktycznie nie ma tu komunikacji niewerbalnej (za wyjątkiem emotikonów i znaków interpunkcyjnych) – więc trzeba precyzyjniej się wyrażać, dobrze przemyśleć i zorganizować całą wypowiedź; |
|
wypowiedzi mówione mają charakter addytywny (ciągle można coś dodać, dopowiedzieć); |
wypowiedzi pisemne mają charakter skończony, stanowią zamkniętą całość; |
|
odbiorca jest tuż obok i można nieporozumienia, wątpliwości wyjaśniać „na bieżąco”, można negocjować sensy, konteksty; |
odbiorca ma do czynienia z gotowym tekstem i nie widzi nadawcy (może go jedynie sobie wyobrażać na podstawie tekstu lub innych informacji) a nadawca pisząc tekst wyobraża sobie odbiorcę, wpisuje go w tekst (każdy tekst ma takiego wirtualnego odbiorcę np. list, pamiętnik piszę do „siebie za kilka lat”); |
|
wypowiedzi mówione są synchroniczne - nadawca i odbiorca spotykają się są obecni jednocześnie w trakcie rozmowy, komunikują się jednocześnie; |
wypowiedzi pisemne są asynchroniczne - asynchroniczność może być przyczyną powstania różnych kontekstów (kontekst nadawcy różny od kontekstu odbiorcy może bardzo utrudnić porozumienie);
|
|
w mówienie angażujesz się całym ciałem, dźwięk odbierasz całym ciałem (słuch), widzisz, czujesz, poruszasz się, doświadczasz obecności drugiego człowieka, jego bliskości; |
w pisaniu aktywny jest tylko wzrok czasem też słuch (w przypadku odczytywania tekstu) adresat jest sam na sam z tekstem, wyalienowany, samotny; |
|
mówienie jest bardziej naturalne, spontaniczne - mowa opiera się w dużym stopniu na improwizacji i negocjacji sensów; |
pisanie jest sztuczne, zaplanowane, abstrakcyjne; |
Podsumowując należy zauważyć, że wypowiedzi pisemne pozwalają na zaspokajanie potrzeby bliskości, bycia z kimś oraz na spontaniczność, ponieważ generalnie opierają się na improwizacji. Z kolei wypowiedzi pisemne muszą być dobrze przemyślane i zaplanowane zanim trafią do odbiorce, nie ma tu zatem miejsca na spontaniczność.
Łatwiej jest więc porozumiewać się językiem mówionym, bo odbiorca ma możliwość uzupełniania swojej niewiedzy w czasie komunikacji niż językiem pisemnym, który stanowi większe wyzwanie zarówno dla nadawcy, jak i dla odbiorcy.