Tragedia grecka (tragedia klasyczna, tragedia antyczna)
Cechy tragedii greckiej (tragedii klasycznej, tragedii antycznej) i jej krótka historia.
Tragedia grecka - geneza
Twórca tragedii – Tespis (VI w. p.n.e.)
Tragedia klasyczna - budowa:
- prolog – wstęp, zawiązanie akcji; monologowa lub dialogowa zapowiedź wydarzeń włożona w usta aktora lub aktorów, ma jąca na celu przedstawienie bohaterów;
- parodos – pierwsza uroczysta pieśń chóru, pierwsze wejście chóru
- epejsodiony (5) – dialog bohaterów; sceny dialogowe; czasem występuje w nich dodatkowo kommos – lament, skarga bohatera
- stasimony (5) – pieśni chóru, komentarz
- exodus – wyjście, zejście chóru ze sceny, zakończenie
Tragedia grecka - budowa akcji:
- prolog (przedakcja): zarysowanie sytuacji zanim się zacznie dziać tragedia
- zawiązanie akcji: zdarzenie się ze sobą dwóch przeciwstawnych sił, wartości
- rozwinięcie akcji: dalszy ciąg zderzenia się dwóch przeciwstawnych idei,
- perypetia: pozorny zwrot dotychczasowych kierunków akcji, zamieszanie;
- punkt kulminacyjny: kulminacyjny moment, w którym następuje nasilenie obydwu idei,
- rozwiązanie akcji: finał, konsekwencja zderzenia się idei,
- epilog (poakcja): akcja klasyczna, zdarzenia prezentujące losy bohaterów po zamknięciu własnej fabuły.
Zasady obowiązujące w tragedii greckiej
Zasada trzech jedności:
- miejsca (akcja dzieje się w jednym miejscu, jeżeli coś sie o wydarzy w innym informuje o tym posłaniec lub chór);
- czasu
- czas akcji pokrywa się z czasem fabuły
- czas akcji to maksymalnie 24 godziny, czasem jednak dowiadujemy się o wydarzeniach z przeszłości np. od posłanców lub z przyszłości – przepowiednia wieszcza, wyroczni;
- akcji (jeden nieskomplikowany wątek);
- ograniczona liczba aktorów do trzech (liczba ta zmieniała się najpierw był jeden aktor prowadzący dialog z chórem, potem dwóch, wreszcie trzech w klasycznej formie tragedii);
- chór ocenia postępowanie bohaterów;
Zasada jedności estetyk:
- zachowanie czystości rodzaju i gatunku
- stały, niezmienny nastrój powagi
- język:
- wzniosły (podniosły, patetyczny)
- wyszukane zwroty
- brak wulgaryzmów
Zasada Decorum:
- bohaterowie pochodzą z wysokiego rodu
- bohater
- jest statyczny, nie zmienia osobowości w trakcie trwania akcji utworu
- jednolity - nieskomplikowany;
- bohater za sprawą fatum nieświadomie popełnia winę tragiczną (Edyp) lub jest uwikłany w konflikt tragiczny (Antygona)
- na scenie nie ma scen walki, nie przelewa się krew i nikt nie umiera ( o takich wydarzeniach informują posłańcy, słudzy, chór)
- na scenie nie ma scen miłosnych
- mimetyzm
- naśladowanie rzeczywistości, realizm
- wyraźne oddzielenie elementów fantastycznych (bogowie) od świata ludzi
- zasada prawdopodobieństwa
- wszystko mogłoby się zdarzyć w rzeczywistości,
- kolejne wydarzenia są ułożone na zasadzie przyczyna- skutek,
Tragedia klasyczna - cechy tragedii:
- napięcie dramatyczne związane z istnieniem konfliktu tragicznego tzn. sprzeczności dwóch racji, (sytuacji, w której bohater musi wybrać między dwoma równorzędnymi wyjściami, z których każde dla nie go jest złe);
- tragedia zmierza do przeżycia katharsis u widzów
- imię głównego bohatera jest zamieszczone w tytule tragedii;
- tematem jest wpływ Fatum na los ludzki
- tragizm wynika z fatum, przeznaczenia, wpływu bogów na życie ludzi;
- bohater zawsze ponosi porażkę w starciu z fatum;
- odwołanie do mitologii i wierność historiom mitycznym