Jak analizować wiersz (i interpretować)? - Wstępna analiza utworu

Kiedy już czynności przedwstępne mamy za sobą i pragniemy przejść do analizy utworu warto pamiętać, że kolejność działań podejmowanych przez interpretatora może mu ułatwić drogę do poznania prawdy lub ją utrudnić. Jeżeli więc myślisz podobnie jak autor tej pracy i podobnie jak on chcesz uzyskać jak najlepsze rezultaty podejmowanych działań postępuj według proponowanej tu kolejności.

Tytuł jest integralną częścią utworu, ale prawdą też jest, że wyróżniony graficznie, stanowi pewną oddzielną treść względem wiersza. Warto zatem potraktować go wyjątkowo ze względu na uprzywilejowaną w tekście pozycję. Analiza tytułu może przynieść wiele bardzo ciekawych informacji ułatwiających interpretację utworu, wskazujących kierunek odczytań, kontekst, który trzeba uwzględnić w interpretacji, czy też zwiększających ilość znaczeń utworu.
Zastanów się nad znaczeniami każdego ze słów tworzących tytuł, następnie zestaw je ponownie ze sobą i wyeliminuj z treści pojęć znaczenia, które w kontekście pozostałych wyrazów w tytule nie pasują do reszty.
Wreszcie spróbuj odczytać sens całej frazy, całego tytułu. Jeśli masz kilka pomysłów zapisz je wszystkie. Dalsze etapy analizy zweryfikują twoje propozycje. Zastanów się również nad formą tytułu, dlaczego właśnie jest taka i jaki jest tego efekt? Jakie z tego wynikają konsekwencje? Być może dostrzeżesz wówczas funkcję, jaką pełni w tym konkretnym utworze tytuł.

Bardzo sporadycznie zdarza się, że wiersz jest poprzedzony mottem. Zawsze należy zastanowić się skąd ono zostało zaczerpnięte, co znaczy i jaką rolę pełni w wierszu. Należy w takim przypadku zachować szczególną czujność. Motto bowiem będzie zawierało bardzo ważną informację dla interpretacji utworu, przywoływało kluczowy tekst, bohatera, filozofię, nurt literacki, epokę, które bezwarunkowo należy sobie omówić.

Uważnie przyjrzyj się formie dedykacji. Spróbuj określić jej rolę w wierszu. Zwróć uwagę na to kim jest osoba, której tekst jest dedykowany, dlaczego właśnie jej, co ma ona wspólnego z treścią wiersza, z podmiotem lirycznym? Nie ma rady w takich sytuacjach prawie zawsze trzeba pogrzebać w biografii autora. Warto też pamiętać, że dedykacja może być grą z czytelnikiem.

Każdy wiersz został kiedyś napisany i należy do jakiegoś tomiku poezji. O ile druga informacja rzadko pojawia się przy tekście, o tyle data powstania lub publikacji utworu jest zamieszczana obligatoryjnie. Koniecznie zwróć na nią uwagę. Wielu poetów na różnych etapach swojego życia przyjmuje różne postawy twórcze. Data pozwala Ci więc przypisać utwór do określonego momentu życiowego autora, tomiku poezji, powiązać z momentem historycznym, epoką i innymi istotnymi dla analizy informacjami, które ułatwią interpretację.

Dokonując pierwszego odczytu tekstu spróbuj odnaleźć pojęcia w nim wykorzystane mogące Ci sprawić kłopot w poprawnym odczytaniu ich znaczenia. Następnie zdefiniuj je. Teraz przeczytaj tekst ponownie, ale tym razem ze zrozumieniem. Jeżeli nie wszystkie pojęcia udało Ci się zdefiniować, nie załamuj rąk, zachowaj ostrożność i spróbuj odnaleźć chociaż ich przybliżone znaczenie poddając refleksji kontekst, w którym się pojawiają. Wykorzystaj to, że zawsze dookreśla pojęcie. Oczywiście powinieneś sobie odpowiedzieć na pytania: Dlaczego właśnie to pojęcie? Dlaczego właśnie takie trudne słowo? Jakie z tego wynikają konsekwencje?

W trakcie trzeciego czytania postaraj się wypisać z każdego wersu (o ile to oczywiście możliwe i sensowne) najważniejsze, kluczowe słowo, frazę. Kiedy skończysz przyjrzyj się im i uogólniając wypisz tematy, wokół których oscylują. W ten prosty i niewyszukany sposób odnajdziesz tematykę utworu. Możesz jeszcze na tym etapie odnaleźć sposób jej ujęcia, postawę p. l. wobec poruszanych problemów, jeśli tylko przyjrzysz się uważnie odnalezionym słowom i zadasz sobie 3 pytania: Dlaczego właśnie te pojęcia? Dlaczego właśnie w takim kształcie językowym (środku stylistycznym)? Jakie z tego kształtu wynikają konsekwencje?