Tonizm, wiersz toniczny

Tonizm, wiersz toniczny - opis i klasyfikacja

• tonizm to system wersyfikacyjny, opierający się na równej liczbie zestrojów akcentowych w każdym wersie;
• powstał w XIX wieku;
• zaliczany jest do wersyfikacyjnych systemów numerycznych;
• wiersz toniczny zaliczany jest do wiersza regularnego;
• w opisie wiersza tonicznego podaje się liczbę zestrojów akcentowych, składających się z:

• akcentów głównych (oksytoniczny, paroksytoniczny, proparoksytoniczny, daktyliczny);
• akcentów pobocznych (dodatkowy akcent na pierwszej lub drugiej sylabie w zestroju);

• konstantą wersyfikacyjną jest w przypadku tonizmu równa w każdym wersie ilość zestrojów akcentowych i jednocześnie akcentów głównych (różnie rozłożonych w kolejnych wersach) z jednoczesnym zachowaniem sylabizmu nieregularnego (wykluczony jest sylabizm ścisły);

• wiersz toniczny może występować w postaci:

tonizm regularny

• wszystkie wersy mają identyczną liczbę zestrojów akcentowych;
  

tonizm nieregularny

• w różnych konfiguracjach przeplata stałe formaty wierszowe, tworząc założony z góry i przewidywalny wzorzec rytmiczny;
• nieregularność tonizmu polega na tym, że kolejne wersy nie mają tej samej liczby zestrojów akcentowych;

• Na nieregularność wiersza tonicznego wpływają dwa elementy:

• Często fragmenty utworu o równej ilości zestrojów akcentowych rozbijane są wersami z ich mniejszą lub większą ilością.
• Podział na zestroje akcentowe jest mniej obiektywny niż sylaby czy stopy akcentowe, bo zależy (choć w niewielkim stopniu) od odczytania tekstu przez czytelnika.

• Najczęściej spotykane formanty wersyfikacyjne wiersza tonicznego to:

• trójzestrojowiec (bez średniówki);
  
• sześciozestrojowiec ze średniówką po trzecim zestroju akcentowym;

• tonizm i wiersze toniczne odnajdujemy m.in. w utworach: W. Broniewskiego, T. Gajcego, K. Iłłakowiczówny, J. Tuwima,