Opis narracji i charakterystyka narratora w "Dżumie" Alberta Camusa
W "Dżumie" spotykamy dwa typy narracji: pierwszym narratorem jest Bernard Rieux, a drugim Jean Tarrou. Każdy z bohaterów prowadzi narrację na inny sposób, każda narracja pełni w powieści Camusa inną funkcję.
Narracja - narrator Bernard Rieux
- 1 os. lm. - narrator raz utożsamia się z mieszkańcami Oranu („Nasi współobywatele"), innym razem z czytelnikami
- narracja zmierza w kierunku obiektywizmu - ma cechy 3-osobowej narracji, ale prowadzona przez bohatera, który mówi o sobie w 3. os. l. p. „Gdyby Rieux czuł się lepiej..."
- chętnie używa form bezosobowych „trzeba przyznać", „nie należy w niczym przesadzać",
- często powołuje się na opinię społeczną „Według powszechnego mniemania"
- narracja jest nieobiektywna, ocenia rzeczywistość „Ciekawe wypadki, które są tematem (...)"; „Miasto trzeba przyznać jest brzydkie."; „Bardzo jednak rozsądnie (...)"; „Był to nieustający cud: Tarrou, mimo uciążliwej pracy, wciąż zachowywał się życzliwie i uważnie"
- narrator krytykuje notatki Jeana Tarrou: „opłakana postawa", „dziwactwo"
- bywa cyniczny „Nazajutrz proszono krewnych o złożenie podpisu w rejestrze, co świadczyło o różnicy między ludźmi a na przykład psami: kontrola zawsze była możliwa"
- gawędziarz: „Oczywiście...", zwroty do czytelnika „Wyobraźcie sobie"
- przekonuje czytelnika o prawdziwości opisywanych wydarzeń „To się zdarzyło", „są tysiące świadków"
- jest przewodnikiem – oprowadza czytelnika po Oranie, zapoznaje go z miastem, przedstawia mu wszystkie istotne, z perspektywy mieszkańca, informacje o mieście
- przyjmuje perspektywę bohaterów:
- Rieux „Zdawało się, że w przerwach między oddechem słyszy nikłe piski szczurów" (wraz z ich postrzeganiem rzeczywistości, lękami);
- Josepha Granda (w trakcie dochodzenia w sprawie próby samobójczej),
- Jeana Tarrou (w jego notatkach)
- jest świadkiem epidemii „gdyby przypadek nie pozwolił mu zgromadzić pewnej liczby zeznań i gdyby siłą rzeczy nie był wmieszany w to wszystko"
- narrator kreuje się na historyka: „To właśnie upoważnia go [narratora] do wykonania pracy historyka."
- przedstawia siebie jako kronikarza „tematem tej kroniki", „Bardzo oryginalna..."
- wskazuje źródła wiedzy o epidemii:
- własne świadectwo,
- świadectwa innych zebrane przez narratora (w trakcie realizowania swych zadań w trakcie epidemii),
- teksty, które wpadły mu w ręce: „Jednakże zanim narrator przejdzie do szczegółów tych nowych wydarzeń uważa się za rzecz pożyteczną przytoczyć opinię innego świadka o opisanym okresie" (wprowadza notatki Tarrou),
- obwieszczenia prefektury,
- komunikaty Infdoku,
- narracja ex post factum – narrator zna cały przebieg epidemii i uprzedza fakty „jak zrozumiemy później", „Czy ta obserwacja Tarrou rzuca nieco światła na późniejsze nieszczęsne wydarzenia (...)"?
- Oran narrator traktuje jako prefekturę francuską – zna się na polityce
- doskonale zna Oran (potrafi dostrzec to co w nim wyjątkowe – trudność umierania)
- narrator jest mieszkańcem Oranu „Nasi współobywatele", ale na mieszkańców Oranu patrzy z góry
- ukrywa się, łamie konwencję zwracając się do czytelnika: „Zresztą narrator, którego czytelnik pozna w odpowiedniej chwili"
- narracja zawiera sporo wypowiedzi autotematycznych – mówi wtedy o sobie w 3 os. l. p. : „Narrator tej opowieści (...)"; „Jednakże zanim narrator przejdzie do szczegółów tych nowych wydarzeń uważa się za rzecz pożyteczną przytoczyć opinię innego świadka o opisanym okresie"
- narrator unika jednoznaczności, dąży do tego by wypowiedzi były ogólnikowe, wieloznaczne, zdarzają mu się również niedopowiedzenia „Zamierza również ..." „wielki dziennik paryski"
- narracja hiperbolizuje brzydotę i wielokrotnie powtarza informacje o zwyczajności Oranu
- hiperbolizuje opisy szczurów
- w narracji łagodnie kontrastuje ze zwyczajnością miasta niezwykłość opisywanych wypadków „wykraczały bowiem nieco poza zwyczajność"
- wypowiedzi narratora mają charakter sentencjonalny, uniwersalny „Najdogodniej można poznać miasto starając się dociec, jak się w nim pracuje, jak kocha i jak umiera" (mówi o każdym mieście, nie tylko o Oranie) „Pragnienia młodych są gwałtowne i krótkie"
- często stosuje uogólnienia „wszyscy nasi współcześni są tacy"
- narrator zachowuje kurtuazyjny dystans wobec siebie „O ile narrator potrafi ocenić, jest on [opis Rieux] dość wierny"
- narrator nie jest systematyczny, czasem pomija tygodnie, innym razem koncentruje się długo na wydarzeniach, jednej myśli – to zbliża „Dżumę" do powieści psychologicznej
Narracja - narrator Tarrou
- 1. os. l. p. r. m.
- dąży do obiektywizmu poprzez unikanie ocen „Ta myśl prawdziwa czy fałszywa..."
- przyjmuje perspektywę obserwatora i analityka
- ujawnia się w przytaczanych przez nadrzędnego narratora pamiętnikach napisanych przez Jeana Tarrou
- narracja koncentruje się na detalach
- patrzy na świat zupełnie inaczej
- poszukuje wzorców świętości
- narrator przypomina mędrca, który jak dziecko dziwi się elementami świata, które dorośli pomijają