Witold Gombrowicz Ferdydurke. Ferdydurke jako powieść awangardowa
1. Narrator w Ferdydurke:
wypowiedź narratora rozbita na trzy role będące ze sobą w sprzeczności:
-
„ja” narratora odsyłające do autora w Przedmowie do Filidora i Filiberta, którego rolę Gombrowicz najwyżej sobie ceni; jest to jeden z głównych czynników nowoczesności jego powieści;
-
trzecioosobowy narrator relacjonujący dzieje bohaterów w rozdz. Filidor…, Filibert dzieckiem podszyty;
-
pierwszoosobowa narracja bohatera Józia Kowalskiego w przeważającej części powieści;
skutkiem różnych płaszczyzn narracji w utworze ujawnia się niejednorodność gatunkowa (pamiętnik, parodia, powiastka filozoficzna, poemat dygresyjny)
2. Charakter świata przedstawionego (czas, przestrzeń, postacie, zdarzenia)
udziwniony, zaskakujący czytelnika
A. Bohaterowie:
Przedstawieni w konwencji behawiorystycznej, tj. tylko w reakcjach zewnętrznych przez dialog, relacje o gestach, cytaty o zachowaniu się bohatera; Józio Kowalski to bohater nijaki, nieokreślony nosiciel stanów psychicznych, a nie treści ideowych
B. Wydarzenia (fabuła):
Pojawiają się epizody, które burzą ciąg przyczynowo-skutkowy, zbijają z tropu logiczności czytelnika, np. na początku powieści pojawia się element snu, czytelnik zaczyna więc myśleć o zdarzeniach w konwencji sennej przygody, ale szybko przekonuje się, ze te wydarzenia dzieją się naprawdę – Pimko rzeczywiście uprowadza Józia ze szkoły. tworzy się sytuacja dwuznaczna, niepewności;
czytelnika zaskakują w powieści także porwania, pojedynki, intrygi rodem z taniej powieści przygodowej, do których autor ma dystans;
wydarzenia te nie są dla niego ważne, wprowadza je do powieści nie dla nich samych, ale po to, by za ich przyczyną stworzyć własną filozofię stosunków międzyludzkich;
wymyka się możliwości streszczenia w rozdziałach o Filibercie i Filidorze, mających charakter dygresyjny
3. Styl:
pełen innowacji stylistycznych, sprawia wrażenie zabawy słownej
4. kompozycja:
Z jednej strony – luźna, otwarta, tworzy ją wprowadzenie dwu nowel o Filidorze i Filibercie, z drugiej strony – kompozycja jest matematycznie przemyślana, wszystko się ze sobą wiąże; jest przejrzysta, składa się z wyraźnych trzech części – pobyt Józia w szkole, na stancji, we dworze; do nich zostają symetrycznie wprowadzone dwie nowele i przemowy do nich (zwraca uwagę na to sam autor), które mają związek z sobą i całą powieścią;
Głowiński zwraca uwagę na budowę pierścieniową Ferdydurke, w której fabuła przebiega od porwania do porwania