1. Konspekt przykładowej odpowiedzi na temat:
Wyjaśnij, odwołując się do podanego fragmentu powieści Andrzeja Sapkowskiego i do innego utworu literackiego, jaką funkcję może pełnić stylizacja w utworze literackim.
Matura 2015. Zadanie egzaminacyjne na ustną maturę z języka polskiego
Przykładowa realizacja zadania
WPROWADZENIE
Krótkie przedstawienie lektur do realizacji tematu:
- fragment utworu Andrzeja Sapkowskiego (czas akcji: późne średniowiecze, miejsce akcji: okolice Dolnego Śląska, postaci: historyczne i fikcyjne, gatunek: fantasy);
- Trylogia Henryka Sienkiewicza (jako przykład powieści historycznej). Rodzaj stylizacji: archaizacja (wprowadzenie do tekstu form językowych przestarzałych, charakterystycznych dla polszczyzny dawnych epok, często w tej funkcji występują gwary, które zachowały wiele archaicznych form językowych).
ROZWINIĘCIE
Środki językowe wykorzystane przez Sapkowskiego do nadania Narrenturm cech powieści historycznej:
- przywołanie w tekście miejsc i postaci historycznych (np. Grunwald, Tannenberg, Zawisza Czarny z Garbowa);
- wprowadzenie, przede wszystkim do dialogów, słownictwa archaicznego i przestarzałego (np. giermek, bakałarz, sakiewka, człek, rzekniesz, najdą, naści, jeno, tedy, tamój, samoszóst), niektóre z tych wyrazów zachowały się jeszcze w gwarach;
- wykorzystanie przestarzałych form fleksyjnych (żem, com);
- stosowanie dawnych zwrotów i tytułów grzecznościowych (mości książę, wasza łaskawość). Jednocześnie pojawia się kontrastowo słownictwo współczesne („nadszarpnęła mój fundusz reprezentacyjny”).
PODSUMOWANIE
Można podsumować, że stylizacja na powieść historyczną w utworze Sapkowskiego uprawdopodabnia fabułę, nadaje jej wymiar realistyczny, mimo że nie jest konsekwentna. Podobny zabieg zastosował w Trylogii Sienkiewicz, z tą różnicą, że:
- stylizacja w jego utworach jest konsekwentna,
- językowi swoich powieści historycznych nadał cechy polszczyzny XVII-wiecznej (naśladował styl dokumentów i literatury barokowej, głównie Paska);
- jego bohaterowie często używali łaciny (bo wtedy była znana).
ZAKOŃCZENIE
Zarówno we fragmencie Narrenturm Sapkowskiego, jak i w Trylogii Sienkiewicza archaizacja przybliża czytelnikowi świat przedstawiony. Pomimo różnic w sposobach stylizowania tekstu na język dawnych epok u obu autorów stylizacja pełni podobne funkcje:
- pobudza wyobraźnię czytelnika;
- zwiększa jego zaangażowanie emocjonalne;
- zachęca do przeczytania (powieści obu autorów osiągnęły rekordy poczytności).