Adam Naruszewicz -biografia
Cechy charakteru
Adam Naruszewicz był człowiekiem religijnym wierzącym był zakonnikiem jezuitów. Przejawiał się jako człowiek mądry, wykształcony czego dowodem jest funkcja profesora warszawskim kolegium jezuickim. Człowiek oczytany pełnił rolę doradcy i powiernika króla Stanisława Augusta. Osoba wesoła towarzyska uczestniczył w obiadach czwartkowych i był redaktorem zabaw Przyjemnych i Pożytecznych. Najwybitniejszy pisarz polskiego oświecenia, autor łacińskich panegiryków, był twórcą wszechstronnym uprawiającym różne gatunki literackie czym wyróżniały się pisane przez niego ody podporządkowanej celom społecznej dydaktyki, głosił w nim pochwałę rozumu. Człowiek ciekawy świata, był pod wrażeniem pierwszy raz w Warszawie oglądanego lotu balonem. Zdaniem poety ukazało to nieograniczone możliwości człowieka oświeconego przykładem tego jest napisana oda „Balon”, która ma zachęcać ludzi do poznawania świata.
Biografia
Adam Stanisław Naruszewicz-ur. 20 października 1733 w Pińsku– zm. 8 lipca 1796 w Janowie Podlaskim – polski historyk i poeta, biskup smoleński w latach 1788-1790, biskup łucki w latach 1790-1796, sekretarz Rady Nieustającej w latach 1781-1786, jezuita, senator. Ojciec polskiego klasycyzmu. Już za życia nazywano go "polskim Horacym" i spadkobiercą Jana Kochanowskiego.Ojcem jego był Jerzy Naruszewicz łowczy piński, matką Paulina. Jako kilkunastoletni chłopiec stracił oboje rodziców. W wieku zaledwie 15 lat ukończył szkołę jezuitów w Pińsku i tamże wstąpił do zakonu. W 1748 został wysłany na studia do szkoły jezuickiej w Lyonie. Po dziesięcioletnim pobycie za granicą powrócił do kraju i został w latach 1754 – 1755 wykładowcą łaciny (odpowiednik obecnego lektora – wówczas najniższy stopień nauczycielski) w Akademii Wileńskiej. Jezuici przedstawili go Czartoryskiemu kanclerzowi wielkiemu litewskiemu, który wziął go pod swoją opiekę i stał się jego mecenasem. Opłacił mu kilkuletnią podróż po Europie (Włochy, Niemcy i Francja), po powrocie z której otrzymał na Akademii Wileńskiej katedrę poetyki, nauki stylu i dziejów literatury. Z woli zakonu został przeniesiony do Warszawy i podjął wykłady w Collegium Nobilium. Od 1770 był redaktorem Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych. Po kasacie zakonu i pożarze na Nowym Mieście w 1773 znalazł schronienie u Aleksandra Sapiehy, wówczas hetmana polnego litewskiego i jego żony Magdaleny. Bliski współpracownik króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zwolennik Konstytucji 3 maja. Z woli króla został proboszczem w Niemenczynie. Po przystąpieniu króla do Targowicy zgłosił także swój akces do niej, jednak z zastrzeżeniem że nie będzie sprawował jakichkolwiek funkcji publicznych. Pobierał, jak większość otoczenia Stanisława Augusta Poniatowskiego stałą pensję z ambasady rosyjskiej (jurgielt).Od 1775 był biskupem koadiutorem smoleńskim (ze stolicą tytularną Emaus), a od listopada 1788 formalnym ordynariuszem diecezji smoleńskiej. W listopadzie 1790 został przeniesiony na biskupstwo łuckie. W 1791 był jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Portret jego pędzla Marteau król polecił zawiesić w sali poprzedzającej pokój marmurowy na zamkuPodczas Sejmu Wielkiego pośredniczył między królem a Hugo Kołłątajem; zwolennik ustawy majowej, brał udział w początkach 1792 w organizowaniu w swej diecezji aprobu-jących ją sejmików, a 3 V wygłosił kazanie podczas uroczys¬tości rocznicowych w Warszawie. Po przystąpieniu króla do Targowicy wycofał się z życia politycznego.
Cechy twórczości
Pisał dzieła historyczne i wiersze. W jego twórczości dominuje klasycyzm, ale widać ślady barokowych skłonności do komplikowania form. W 1772 wydał drukiem w wydawnictwie Grölla dwa tomy przekładów dzieł Tacyta a w 1773 dwa tomy pieśni Horacego. Były to pierwsze wydane drukiem prace Naruszewicza. Trzeci tom dzieł Tacyta wydał w 1776. W 1774 przetłumaczył z greckiego pieśni Anakreonta. Uznanie przyniosło mu napisanie takich dzieł jak Historia narodu polskiego czy Dzieje prehistoryczne. Tomy od 2 do 7 (ostatniego) Historii narodu polskiego wyszły z drukarni Grölla w latach 1781 do 1788. Ostatni tom kończył się zaślubinami Jagiełły z Jadwigą. Tom pierwszy, który miał traktować o czasach przedchrześciańskich, dziejach patrjalchalnych jeszcze słowiańsko-lechickiej rodziny nie został przez Naruszewicza ukończony. W 1781 wydał dwa tomy Żywotów Chodkiewicza.
Był twórcą wszechstronnym, uprawiającym różne gatunki literackie. Wyróżniały się pisane przez niego ody podporządkowane celom społecznej dydaktyki. Głosił w nich pochwałę rozumu, który swoją twórczą siłą pokona wszelkie bariery natury. Świadectwem jego racjonalistycznych i zarazem niezwykle optymistycznych przekonań stała się oda Balon, napisana pod wrażeniem pierwszy raz w Warszawie oglądanego lotu balonem. Dokonał tego w roku 1789 francuski aeronauta Jean-Pierre Blanchard wraz z żoną. To wydarzenie ukazywało, zdaniem poety, nieograniczone możliwości człowieka oświeconego, który realizuje odwieczne marzenie ludzkości, wypowiedziane w micie ikaryjskim. Utwór Naruszewicza pełnił zatem, tak charakterystyczną dla całej epoki, funkcję dydaktyczną. Był zachętą do zdobywania wiedzy, rozwijania umiejętności, pokonywania barier, które wydają się niemożliwe do przełamania. Pierwsze wydanie dwóch tomów jego poezji ukazało się w 1778.
Wielką sławę przyniosły Adamowi Naruszewiczowi satyry. Programowa satyra Naruszewicza nosi tytuł Wiek zepsuty. Poeta, idąc śladem myśli Jean-Jacques'a Rousseau, potępia cywilizację, która doprowadza współczesny mu świat do degeneracji i upadku. Potrzebny jest powrót do "złotego wieku" – czasów, kiedy ludzie kierowali się wartościami moralnymi i praktykowali podstawowe cnoty. Idea powrotu "do źródeł" (ad fontes) ma charakter utopijny. Ta dobra przeszłość nie zostaje czasowo ani geograficznie określona. Ważna okazuje się tylko jedna myśl, że dziś jest złe.
Typowo oświeceniową satyrą jest również utwór Naruszewicza Chudy literat. Atakuje on duchowy i intelektualny prymitywizm szlachty, która, dumna ze swojego sarmackiego rodowodu, nie zna narodowej kultury i literatury. Za lekturę wystarczają jej kalendarze, recepty na lekarstwa i dewocyjne przepowiednie.
W 1775 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława. Zmarł w Janowie Podlaskim i został pochowany w "swojej kolegiacie" a na skromnym grobie polecił umieścić napis: Cor meum et caro mea requiescit in spe (Serce moje i ciało moje spoczywa w nadziei).
Dorobek literacki
Dorobek literacki Adama Naruszewicza przypada głównie na lata 1770 do 1774 . W jego dziełach znajdziemy takie gatunki jak sielanki , satyry , epigramaty , tragedie ody i parafrazy pochodzące z poezji łacińskiej i francuzkiej . W roku 1775 na życzenie króla rozpoczął prace na Historią narodu polskiego, prowadził je aż do roku 1786 . Był też autorem " Historii Jana Karola Chodkiewicza" . Od roku 1771 był redaktorem "Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych" .
Najważniejsze dzieła :
"Do muz zamilkłych "
"Głos umarłych "
"Chudy literat "
"Reduty "
"Acta regnum et populi Poloni "
W swoich satyrach ośmiesza niechętną do reform szlachtę , ukazuje prostactwo, które grupa ta sobą reprezentuje. Pisarz ten łączy dążenie jasności i dobitności stylu z barokowym bogactwem języka , w którym jest pełno neologizmów , archaizmów ,a który jest zarazem bardzo potoczny.
Bibliografia:
pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Naruszewicz
portalwiedzy.onet.pl/68178,,,,naruszewicz_adam,haslo.html
polskina5.pl/adam_naruszewicz
oswiecenie.klp.pl/a-7610.html