Znajdziesz tu przykładowe zadanie nieliterackie i jego rozwiązanie opracowane przez specjalistów w Informatorze o sprawdzianie ósmoklasisty z języka polskiego.
Maria Ossowska, Rycerz w średniowieczu. Zadanie nieliterackie na sprawdzian ósmoklasisty z języka polskiego
Tekst
Maria Ossowska, Rycerz w średniowieczu
Przyjrzyjmy się głównym rysom, które miały charakteryzować ideał rycerza.
Rycerz musiał być w zasadzie dobrze urodzony. Mówię „w zasadzie”, bo można było być pasowanym na rycerza za szczególne sukcesy bojowe. Można było także – i to zdarzało się coraz częściej w związku z rozrostem miast i wzmaganiem się ich znaczenia – nabyć ten przywilej. [...]
Rycerz miał promieniować urodą i wdziękiem. Urodę tę podnosił zwykle strój świadczący o zamiłowaniu do złota i drogich kamieni. Nie byle jaka musiała być także zbroja i uprząż. [...]
Rycerz musiał być silny. Siła ta była niezbędna do dźwigania zbroi, która ważyła 60–80 kilo. [...] Znaczenie siły fizycznej będzie – jak zauważają niektórzy – umniejszał rozwój techniki.
Od rycerza oczekiwano, by był nieustannie zaprzątnięty swoją sławą. Szlacheckie pochodzenie – pisał uczeń Arystotelesa – Teofrast – ma to do siebie, że człowiek, któremu przysługuje, jest bardziej chciwy sławy niż inni. Wymagała ona ciągłego podtrzymywania, ciągłej próby. [...] Duma jest w pełni usprawiedliwiona, byle nie przesadna. [...]
Kto chce należeć do rycerzy, musi rozpocząć nowe życie, modlić się, unikać grzechu, pychy i podłości. Musi on bronić Kościoła, wdowy i sieroty, a także opiekować się ludnością. Musi być waleczny, lojalny i nie pozbawiać nikogo jego własności. Obowiązuje go wojna w słusznej sprawie. Musi być wielkim podróżnikiem szukającym udziału w turniejach i walczącym dla damy swego serca.
Gdy mówimy o rycerskości dzisiaj, mamy zwykle na myśli przede wszystkim postawę wobec wroga i wobec kobiety. Wejrzyjmy kolejno w jej bardziej szczegółową charakterystykę.
O chwale rycerza decydowało nie tyle zwycięstwo, ile to, jak walczył. Walka mogła dla niego bez ujmy kończyć się klęską i śmiercią […]. Śmierć na polu walki była nawet dobrym zakończeniem jego biografii, bo trudno było dopuścić do życia w starczym niedołęstwie. Fair play1 obowiązujący w walce, dyktowany był [...] przez szacunek dla przeciwnika, dumę, postawę zabawową, lęk przed odwzajemnieniem i wreszcie humanitaryzm. [...] Jeżeli rycerz, z którym się walczyło, spadł z konia (a w zbroi nie mógł podnieść się o własnych siłach), ten, kto go strącił, sam także zsiadał z konia, żeby wyrównać szanse.
Na podstawie: Maria Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1973.
1 Fair play – (z ang.) uczciwa gra lub walka sportowa; uczciwe postępowanie w stosunkach z ludźmi. Józef Bocheński,Dzieła zebrane. Etyka, Kraków 1995.
Zadania do tekstu
Cecha | Bohater | Sytuacja potwierdzająca rycerskość |
Aby zachować sens wypowiedzenia Szlacheckie pochodzenie [...] ma to do siebie, że człowiek, któremu przysługuje, jest bardziej chciwy sławy niż inni, przymiotnik chciwy można poprawnie zastąpić wyrazem
A. pragnący.
B. potrzebny.
C. żądny.
D. chcący.
PAPKIN
okazując gestem wstęgi orderowe
Tak, siak, tędy i owędy.
Na podstawie fragmentu wypowiedzi Papkina można sądzić, że jest on rycerzem. Odwołując się do Zemsty Aleksandra Fredry oraz tekstu Marii Ossowskiej, uzasadnij dwoma argumentami, że Papkin nie jest rycerzem.
Wykorzystując znaczenie podanych związków frazeologicznych, sformułuj zasady, których powinien przestrzegać rycerz. Nie przepisuj poniższych przykładów:
Zawisza Czarny z Garbowa, herbu Sulima, polski „rycerz bez skazy i zmazy”, wzór cnót rycerskich, głośny u współczesnych także dzięki swoim zwycięstwom w turniejach rycerskich.
A. być dobrej myśli
Merlina posłano, aby na całej ziemi angielskiej pięćdziesięciu najbardziej szlachetnych i najwaleczniejszych rycerzy wyszukał. Mieli oni dopełnić liczby wybranych, godnych zasiąść u Okrągłego Stołu. […] Król Artur wielki Zakon Okrągłego Stołu założył, którego sława miała przetrwać wieki. Stu dwudziestu ośmiu rycerzy zaprzysięgło wówczas zwać się rycerzami Okrągłego Stołu, zasię co roku, w pierwszy dzień Zielonych Świątek, miano nowych dobierać, którzy się godnymi tego okazali. […] Tedy bardzo uroczyście każdy z wybranych rycerzy rycerstwo prawdziwe ślubował, solennie przyrzekając – pod utratą życia, czci rycerskiej i łaski króla Artura – żadnym podłym czynem się nie splamić, królowi swemu wiernie służyć, zmiłowanie proszącym o to okazać, wobec dam zawsze dwornie się zachować i z wszelką im spieszyć pomocą, w walce o sprawę niesłuszną i zysk ziemski na celu mającą udziału nie brać. Zaprzysięgli to wszyscy rycerze Okrągłego Stołu, młodzi i starzy zarówno. Albowiem największą to wówczas hańbą było rycerski honor splamić; przeciwnie – niezachwianie, dzielnie, dwornie i wiernie postępując, czci rycerskiej godnym się okazać było najwyższym życia celem.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10. (0–2)
a) Wpisz podane wyrazy w odpowiednie miejsca, tak aby utworzyły rodzinę wyrazów.
1. rycerski
2. rycerstwo
3. rycerz
Wyraz podstawowy | ||
Wyraz pochodny | Wyraz pochodny | |
b) Przekształć podane zdanie złożone na zdanie pojedyncze, a podkreślony wyraz zastąp odpowiednią formą z utworzonej rodziny wyrazów. Zachowaj sens zdania.
Kto chce należeć do rycerzy, musi rozpocząć nowe życie.
Zadanie 11. (0–3)
Zredaguj ogłoszenie na szkolną stronę internetową, w którym zachęcisz koleżanki i kolegów do obejrzenia rekonstrukcji historycznej turnieju rycerskiego. Użyj dwóch argumentów. Uwaga: w ocenie wypowiedzi będzie brana pod uwagę poprawność językowa, ortograficzna i interpunkcyjna.