Ojciec Paneloux – charakterystyka bohatera
"Dżuma" Albert Camus
Paneloux jest osobą pokładająca całą swą ufność w Bogu. Początkowo jego poglądy związane z dżumą są bardzo radykalne. Uważają za karę boską, słusznie zesłaną na grzeszników. Gromi w swym kazaniu wiernych i każe upaść przed Bogiem na kolana. Jest przekonany, że dżuma jest logicznym następstwem ludzkich grzechów. Wie jednak, że mimo to, jego zadaniem jako kaznodziei jest niesienie pomocy i ulgi w cierpieniu.
Jego poglądy ulegają zmianie, gdy jest świadkiem - poprzedzonej nieludzkim cierpieniem - śmierci dziecka, które nie mogło być grzesznikiem. (Jest więc postacią dynamiczną.) Mimo to pozostaje wierny Bogu i swoim wartościom. Przestaje uważać, że dżuma dotyka tylko grzesznych. Mimo, iż mogło by się to wydawać z jego punktu widzenia nie sprawiedliwe, przyjmuje epidemię jako próbę, którą Bóg stawia przed wiernymi. Wzywa do przyjęcia zarazy, jako element trudnej miłości do Boga. Na łożu śmierci pozostaje wierny swym wartościom i umiera dzierżąc w ręku krucyfiks, w którym całe życie pokładał ufność.
1. Wygląd ojca Paneloux:
- „Był średniego wzrostu, ale krępy. Kiedy oparł się na poręczy ambony, ściskając drzewo wielkimi rękami, widać było tylko szeroki, czarny kształt z dwiema czerwonymi plamami policzków pod stalowymi okularami. Głos miał mocny, namiętny (…)”;
2. Tożsamość i wizerunek ojca Paneloux:
- jezuita o wysokiej pozycji w zakonie „(…)płomienne kazanie ojca Paneloux, jezuity(…)”; „Paneloux porzucił pracę nad św. Augustynem i Kościołem afrykańskim, czemu zawdzięczał szczególną pozycję w swym zakonie.”;
- naukowiec, publicysta „Ojca Paneloux znano jako częstego współpracownika biuletynu Towarzyswa Geograficznego Oranu(…)”;
- teolog teoretyk, obrońca nauki chrześcijańskiej „Ale zdobył sobie uznanie rozleglejsze jeszcze, wygłosiwszy serię odczytów o nowoczesnym indywidualizmie. Wystąpił tu jako żarliwy obrońca ambitnego chrystianizmu, (…)”;
- autorytet dla społeczności Oranu „Na długo przed tym kazaniem [ojca Paneloux] mówiono o nim w mieście i stało się ono na swój sposób ważną datą w historii tego okresu.”;
- dobry mówca, orator „gwałtownym i dobitnie powiedzianym zdaniem (…) – prąd przebiegł po zebranych aż do kruchty.”; „(…) dzięki zręcznemu chwytowi oratorskiemu ojciec za jednym zamachem, tak jak zadaje się cios, ujął temat całego kazania.”;
- głosi konserwatywne poglądy „(…) wszystko, co pragnie przyspieszyć niewzruszony porządek, ustalony raz na zawsze, prowadzi do herezji.”;
- traci szacunek przez swoje poświęcenie „(…) czuł coraz większe zmęczenie i lęk; dzięki nim właśni stracił szacunek swojej gospodyni.”;
3. Osobowość ojca Paneloux:
- surowy, nie szczędził ostrych słów „natarł na audytorium gwałtownym i dobitnie powiedzianym zdaniem: „Bracie moi, doścignęło was nieszczęście, bracia moi, zasłużyliście na nie”.”
- porywczy „Porywczy i namiętny z natury (…)”;
- gotowy do poświęceń „Od dwóch tygodni Paneloux porzucił pracę nad św. Augustynem (…)przyjął bez wahań powierzone sobie zadanie.”;
- wrażliwy na śmierć dziecka – niewinnego „To widowisko było dla mnie także nie do zniesienia.”;
- pokorny „(…) nie należy wyjaśniać sobie zjawiska dżumy, ale nauczyć się tego, czego można się nauczyć.”;
- egzystencjalista „Trzeba tylko iść naprzód w ciemnościach, trochę na oślep i próbować czynić dobrze.”;
4. Najważniejsze wartości w życiu Paneloux:
a) Przed przemianą:
- nauka chrześcijańska „Wystąpił tu jako żarliwy obrońca ambitnego chrystianizmu, (…)”;
- Bóg - często odwołuje się do woli Boskiej, np. „Bóg, który tak długo pochylał nad ludźmi tego miasta twarz pełną litości, zmęczony czekaniem, zawiedziony w swej wiekuistej nadziei, odwrócił oczy.”;
- prawda „Chcę was przywieść do prawdy do prawdy (…)”;
b) Po przemianie:
- życie ludzkie „(…) mówił głosem trochę zduszonym, choć wyraźnym (…) „Boże mój, uratuj to dziecko”;
5. Motywy, którymi kieruje się ojciec Paneloux:
- głęboka wiara w Boga „(…) ojciec Paneloux pozostanie u stóp muru, wierny tej męce, której symbolem jest krzyż (…)”;
- chęć nawrócenia ludzi „Nawet ta plaga (…) wskazuje drogę.”;
- chęć pomocy potrzebującym „Stanął w pierwszym szeregu ratowników”;
6. Postawa ojca Paneloux wobec dżumy
a) Przed przemianą:
- uważa, iż jest karą dla grzeszników „odetchnął głęboko i ciągnął z coraz większym naciskiem: „Jeśli dziś dotknęła was dżuma, to znaczy, że chwila zastanowienia nadeszła. Sprawiedliwi mogą być bez obawy, ale słusznie drżą źli.”);
- uosabia dżumę, podnosi jej znaczenie „dżuma wejdzie do was, zasiądzie w waszym pokoju i będzie czekać na wasz powrót.”;
- cierpienie jako środek do osiągnięcia wieczności „doskonałe światło wieczności, które kryje się w każdym cierpieniu.”;
- dżuma ma swoje dobre strony, zmusza do myślenia „Jednak uważa pan, jak Paneloux, że dżuma ma swoje dobre strony, że otwiera oczy, że zmusza do myślenia.”;
- dżuma uszlachetnia „Nawet ta plaga, która was zabija, uszlachetnia was i wskazuje drogę.”;
- jest dla niego wyższą ideą, a nie przyziemny zjawiskiem, które zabija ludzi „Paneloux (…)Nie dość napatrzył się śmierci i dlatego mówi w imieniu jakiejś prawdy.”;
- pomaga przy przeciwdziałaniu jej skutkom „ –Zaproponowałem Paneloux, żeby przyłączył się do nas. – I cóż? – zapytał doktor – Zastanowił się i powiedział, że dobrze.”;
- poświęca się pomocy innym „Twarz Paneloux miała bolesny wyraz; zmęczenie tych wszystkich dni wyryło zmarszczki na jego nabiegłym krwią czole.”;
- będąc świadkiem śmierci niewinnego dziecka, zmienia swoje podejście do dżumy, jako kary boskiej „Z pozoru zachował spokój. Ale jakby zmienił się od dnia, kiedy tak długo patrzył na umierające dziecko.”;
b) Po przemianie:
- nie potępia grzeszników jako winnych dżumy „Paneloux mówił głosem łagodniejszym, z większym namysłem niż za pierwszym razem (…)”;
- zaczyna utożsamiać się ze społecznością Oranu „(…) nie mówił już „wy”, ale „my”.”;
- wartościuje ludzie życie „Jeśli jest bowiem sprawiedliwe, że piorun uderza w niedowiarka, nie można zrozumieć cierpień dziecka.”;
- uważa dżumę za łaskę Boga „Bóg udziela dziś łaski istotom przez siebie stworzonym zsyłając im nieszczęście (…)”;
- dżuma jako upokorzenie, na które należy się godzić „(…) upokorzenie, z którym upokorzony byłby w zgodzie.”;
- pokora wobec śmierci i ufność wobec Boga „(…) zakonnicy nie mają przyjaciół. Wszystko złożyli w Bogu.”; „Poprosił o krucyfiks (…) odwrócił się, żeby nań patrzeć”;