Makbet a tragedia szekspirowska i antyczna

Tragedia antyczna

Tragedia szekspirowska

Makbet

1. Zasada trzech jedności:

a) miejsca (akcja dzieje się w jednym miejscu, jeżeli coś się o wydarzy w innym informuje o tym posłaniec lub chór)

różne miejsca akcji

Szkocki zamek Makbeta, wrzosowiska, obóz rycerski, zamek Makdufa, pustkowie czarownic, angielski zamek królewski

b) czasu

• czas akcji pokrywa się z czasem fabuły

• czas akcji to maksymalnie 24 godziny, czasem jednak dowiadujemy się o wydarzeniach z przeszłości np. od posłanców lub z przyszłości – przepowiednia wieszcza, wyroczni;

• czas akcji rzadko pokrywa się z czasem fabuły

• czas akcji może zostać rozciągnięty na lata

akcja obejmuje około 17 lat

c) akcji

• jeden nieskomplikowany wątek

• Ograniczona liczba aktorów do trzech (liczba ta zmieniała się najpierw był jeden aktor prowadzący dialog z chórem, potem dwóch, wreszcie trzech w klasycznej formie tragedii);

• Chór ocenia postępowanie bohaterów;

• wielowątkowość

• sceny zbiorowe

• brak chóru

• różne wątki np.: dzieje Banka, rozwój opozycji w kręgu elity społeczeństwa, dramat lady Makbet, Makduffa łączy postać Makbeta,

• sceny zbiorowe: pole bitwy, przyjęcie w domu Makbeta 

• chóralne kwestie czarownic nie pełnią tej samej roli, co chór (nie oceniają, nie komentują)

2. Zasada jedności estetyk

• zachowanie czystości rodzaju i gatunku,

• system wersyfikacyjny: iloczas;

• mieszanina stylów: proza, poetycki charakter monologów

• wiersz biały,

liczne monologi

• stały, niezmienny nastrój

• powagi;

• zmienność nastroju, czyli po scenach tragicznych, okrutnych występują sceny żartobliwe

• przyroda stanowi tło dla scen, tworzy, potęguje nastrój grozy

żarty odźwiernego po zabiciu Dunkana

język:

• wzniosły (podniosły, patetyczny)

• wyszukane zwroty

• brak wulgaryzmów;

język nie zawsze podniosły, bogactwo mowy potocznej, regionalizmy, przysłowia, celne powiedzenia, indywidualizacja języka dostosowana do charakteru osób, ale np. w monologach występuje mnóstwo ozdób retorycznych, metafor i porównań

monolog odźwiernego

3. Zasada Decorum:

bohaterowie pochodzą z wysokiego rodu

na scenie obecni są bohaterowiei wysoko urodzeni i niskiego pochodzenia

Makbet, Dunkan, pokojowcy,

bohater

• statyczny, nie zmienia osobowości w trakcie trwania akcji utworu

• jednolity, nieskomplikowany;

bohater dynamiczny, zmienia się, jest

skomplikowany pod względem psychicznym

Makbet z szlachetnego rycerza zmienia się w paranoicznego despotę, a nawet szaleńca ufnego we własną nieśmiertelność.

Lady Makbet również zmienia się – popada w szaleństwo

na scenie nie ma scen walki, nie przelewa się krew i nikt nie umiera ( o takich wydarzeniach informują posłańcy), nie ma również brak scen miłosnych

są sceny pojedynków, otruć, bohaterowie umierają na scenie

mimetyzm – naśladowanie rzeczywistości, realizm

wyraźne oddzielenie elementów fantastycznych (bogowie) od świata ludzi

przewaga scen realistycznych, występowanie świata fantastycznego w roli pomocniczej względem fabuły,

przemieszanie światów, nakładanie się ich na siebie, nastrój grozy i niesamowitości, sceny wizyjne;

istnienie świata fantastycznego jest wynikiem upostaciowania przez Szekspira psychologicznych motywacji bohaterów

duch Banka, zjawy w grocie

zasada prawdopodobieństwa

wszystko mogłoby się zdarzyć w rzeczywistości,

kolejne wydarzenia są ułożone na zasadzie przyczyna- skutek,

zachowanie łańcucha przyczynowo-skutkowego przy jednoczesnym jego rozluźnieniu

kolejne zbrodnie Makbeta pociągają za sobą następne

4. Napięcie dramatyczne związane z istnieniem konfliktu tragicznego tzn. sprzeczności dwóch racji, (sytuacji, w której bohater musi wybrać między dwoma równorzędnymi wyjściami, z których każde dla nie go jest złe);

Tragizm człowieka miotanego różnymi namiętnościami (psychologizm);

Makbet miota się między uczciwością a ambicją, potem między żądzą władzy a strachem;

5. Tragedia zmierza do przeżycia katharsis u widzów

pouczenie moralne

zbrodnia nie popłaca, gubi człowieka

6. Imię głównego bohatera jest zamieszczone w tytule tragedii;

Imię głównego bohatera jest zamieszczone w tytule tragedii

Makbet

7. Tematem jest wpływ Fatum na los ludzki

   1. Tragizm wynika z fatum, przeznaczenia, wpływu bogów na życie ludzi;

   2. Bohater zawsze ponosi porażkę w starciu z fatum, nie ma wpływu na własny los;

• tematem są wielkie namiętności ludzi

• człowiek może sam o sobie decydować, a jego tragizm wynika z dokonywania niewłaściwych wyborów spowodowanych uleganiem własnym namiętnościom, spod wpływu których nie potrafi się wyzwolić

• żądza władzy

• fatalny wybór królobójstwa (czarownice to symbol zła, któremu nie trzeba ulec)

8. Odwołanie do mitologii i wierność historiom mitycznym

odwołanie do historii, przekazów, podań i swobodne ich modyfikowanie

wybiórczooparł się o kroniki Rafała Holinsheda.

9. Strój aktora:

   1. maska;

   2. koturny;

1. wysokie ozdobne fryzury;

2. szaty w jaskrawych kolorach;

inscenizacja dosyć luźna, stroje z epoki, aktorzy bez masek, koturnów itp.

inscenizacja dosyć luźna, stroje z epoki, aktorzy bez masek, koturnów itp.

10. Role odgrywane wyłącznie przez mężczyzn

kobiece role odgrywali młodzi chłopcy,

kobiece role odgrywali młodzi chłopcy,

11. Uboga, ascetyczna dekoracja

zmienna dekoracja, choć nadal nie jest zbyt bogata, często miejsce akcji charakteryzują napisy,

zmienna dekoracja, choć nadal nie jest zbyt bogata, często miejsce akcji charakteryzują napisy,

Budowa tragedii:

• prolog – wstęp, zawiązanie akcji; monologowa lub dialogowa zapowiedź wydarzeń włożona w usta aktora lub aktorów, ma jąca na celu przedstawienie bohaterów;

• parodos – pierwsza uroczysta pieśń chóru, pierwsze wejście chóru

• epejsodiony (5) – dialog bohaterów; sceny dialogowe; czasem występuje w nich dodatkowo kommos – lament, skarga bohatera

• stasimony (5) – pieśni chóru, komentarz

• exodus – wyjście, zejście chóru ze sceny, zakończenie

prolog

podział na akty, sceny,

Akcja tragedii dzieli się na:

• prolog (przedakcja): zarysowanie sytuacji zanim się zacznie dziać tragedia

• zawiązanie akcji: zdarzenie się ze sobą dwóch przeciwstawnych sił, wartości

• rozwinięcie akcji: dalszy ciąg zderzenia się dwóch przeciwstawnych idei,

• perypetia: pozorny zwrot dotychczasowych kierunków akcji, zamieszanie;

• punkt kulminacyjny: kulminacyjny moment, w którym następuje nasilenie obydwu idei,

• rozwiązanie akcji: finał, konsekwencja zderzenia się idei,

• epilog (poakcja): akcja klasyczna, zdarzenia prezentujące losy bohaterów po zamknięciu własnej fabuły.

występowanie długich monologów, oracji

zmierzanie ku katastrofie