Zasady stylu retorycznego
Istnieją 4 zasady obowiązujące mówcę przy opracowywaniu przemówienia i decydowaniu o kształcie stylu retorycznego. Dwie pierwsze należy postrzegać jako pierwotne, prymarne. Pozostałe są względem nich wtórne.
1. Czystość języka - latinitas
Należy ją rozumieć jako poprawność, zgodność z normą. Składa się również na nią:
- ratio - poprawne rozumowanie
- consuetudo - obyczaj językowy
- auctoritas - naśladowanie autorytetów
2. Jasność stylu - perspictuitas
Oznacza przejrzystość struktury myślowej i klarowność budowy stylistycznej
3. Ozdobność - ornatus
To troska mówcy o estetykę oracji. Retor zmierza do wywołania przyjemnych doznań u swoich słuchaczy. Ozdobność oznacza również stosowanie:
- stosowanie tropów
- stosowanie figur retorycznych
Ludzie średniowiecza rozróżniali:
- ozdobność łatwa - ornatus facilis
- figury myśli
- mowa
- ozdobność trudna - ornatus difficilis
- tropy
- figury myśli
- mowa
W różnych epokach ozdobność była różnie postrzegana. Dziś można ją rozumieć jako:
- wyrazistość - robur
- jasność - lumen
- kwiecistość - flos
- świetność - nitor
- popis inteligencji - acutum, pointa
- bogate słownictwo - copiosum
- wzniosłość - sublime
- wdzięk - gratia
- wesołość - hilare
- przyjemność, płynąca ze słuchania - iucundum
- dokładność mowy - accuratum
4. Stosowność - aptum (congruum)
decorum
W sumie z dzisiejszej perspektywy można powiedzieć, że składa się na nią antyczne decorum, zwane również prepon, czyli zasada stosowności. Polega ona na dążeniu do harmonii między wsztskimi elementami przemówienia.
Źródłami zasady decorum są dzieła:
- Poetyka Arystotelesa
- Mówca Cycerona
- List do Pizonów Horacego
Zasada decorum wymaga od mówcy, by styl przemówienia (słownictwo, składnia, wiersz) dostosował do:
- treści
- sytuacji mówcy
- statusu społecznego odbiorcy
- realizowanego gatunku literackiego
- do przekonań etycznych
- do obowiązującego kanonu estetycznego
bienseances
Termin pochodzi z języka francuskiego i powstał w czacie francuskiego klasycyzmu. Znaczy tyle co: odpowiedniość, stosowność. Należy go rozumieć jako dążenie do harmonii między tematem a stylem. Zasada ta wymaga także od mówcy dostosowania stylu swojej mowy do:
- przekonań etycznych
- obowiązującego kanonu estetycznego