Jak analizować powieść? Interpretacja powieści.
Celem artykułu jest pomóc w analizie powieści. Jeśli masz zamiar analizować fragment powieści, eposu, bardziej adekwatny wydaje się tekst: Jak analizować fragment epiki?
Przygotowanie
Biografia autora powieści
Przypomnij sobie podstawowe wiadomości na temat twórcy wiersza. Zwróć uwagę na to: kiedy żył, kiedy zmarł, na wszystko, co wpłynęło na jego twórczość i życie (pochodzenie, rodzina, miłość, przyjaźń, grupa literacka, epoka, filozofia, praca, historia (wojna, emigracja), choroby, śmierć). Przypomnij sobie te informacje i w skrócie (najlepiej w punktach) wypisz nim cokolwiek zrobisz. Zwróć szczególną uwagę na te informacje, które stanowią przyczyny i okoliczności powstania utworu. Uznaj kontekst biograficzny i historyczny za bardzo ważny, bo w wielu tekstach jest kluczem do ich interpretacji.
Cechy twórczości autora powieści
Każdy pisarz ma określony warsztat poetycki, styl, określone wierzenia, poglądy i opinie; to stanowi wspólny mianownik całej jego twórczości. Warto więc wykorzystać tę wiedzę do dekonstrukcji jego dzieł i przed analizą i wynotować ją sobie przed przystąpieniem do analizy.
Wstępna analiza powieści
Analiza tytułu
Spróbuj odczytać sens całego tytułu. Zastanów się również nad formą tytułu, dlaczego właśnie jest taka i jaki jest tego efekt? Jakie z tego wynikają konsekwencje? Dostrzeż funkcję, jaką pełni w tym konkretnym utworze tytuł.
Motto
O ile pamiętasz, zastanów się skąd ono zostało zaczerpnięte, co znaczy i jaką rolę pełni w tekście.
Dedykacja
Przypomnij sobie dedykację. Spróbuj określić jej rolę w tekście. Zwróć uwagę na to kim jest osoba, której tekst jest dedykowany, dlaczego właśnie jej, co ma ona wspólnego z treścią utworu, z autorem, narratorem, bohaterem?
Data utworu
Koniecznie zwróć na uwagę na ewentualne rozbieżności pomiędzy datą powstania powieści, a datą wydania powieści. Przypomnij sobie ich przyczyny (cenzura, kłopoty finansowe, choroba, śmierć). Skojarz dzięki dacie powieść z historią, epoką itp.
Tytuły rozdziałów
Przypomnij sobie tytuły rozdziałów. Są one formą komunikacji autora z czytelnikiem. Pamiętaj, że mogą podpowiadać, wskazywać kierunek lub być formą gry z odbiorcą.
Właściwa analiza powieści
Opis narracji
Określ ilu jest narratorów – jakie funkcje pełnią? (najczęściej w jakiś sposób się dopełniają)
Jakie tematy podejmują przez bohaterowie, narrator?
Opisz stanowisko bohaterów, narratora wobec podejmowanych tematów.
Więcej w {ln: Narracja - jak opisać? ' Jak opisać narrację?} oraz w {ln: Narrator - jak opisać? ' Jak opisać narratora?}
Formy podawcze
Tradycyjny dla powieści opis z dialogiem często bywa wzbogacony o inne gatunki: list, pamiętnik, dziennik, protokół, wywiad itp. Warto również zwrócić na proporcje pomiędzy poszczególnymi formami podawczymi.
Opis świata przedstawionego
Czy jest prawdopodobny? Czy realistycznie opisany? Jaka jest troska o szczegóły?
Więcej w {ln: Świat przedstawiony - jak analizować? ' Jak dobrze opisać świat przedstawiony?}
Określenie tematyki utworu
tytuł książki, początek książki, tytuły rozdziałów, zakończenie
Intertekstualności
czyli przywołane teksty.
Każdy tekst prowadzi dialog z innym tekstem (nie tylko literackim, ale też z utworem muzycznym, obrazem, filmem, rzeźbą). Może to robić wprost przywołując lektury, autorów, wydarzenia z lektur lub ich bohaterów. Koniecznie przypomnij sobie ich treść, formę i przesłanie i odpowiedz na pytania: Dlaczego właśnie te teksty? Dlaczego właśnie w takim ujęciu? Jakie z tego wynikają konsekwencje?
Konteksty
przywołana epoka
Jeżeli przywołane są w tekście jakieś epoki, nurty myślowe lub literackie zawsze warto na to zwrócić uwagę i podkreślić to później w eseju. Tradycyjnie już trzeba odpowiedzieć na pytania: Dlaczego właśnie te? W jakim pojawiają się ujęciu? Jakie z tego wynikają konsekwencje/co zyskał dzięki nim tekst?
przywołana filozofia
Zastanów się nad przywoływanymi tutaj filozofiami. Jeśli potrafisz wypisz ich przedstawicieli i podstawowe założenia, a następnie poddaj analizie sposób ich przywołania (środki stylistyczne, figury retoryczne) i zestaw z tematyką utworu (powinieneś dojść do wniosku czy są one przywołane wprost, by wzbogacić utwór, czy też może poddane w wątpliwość zostały ich założenia). Ponownie odpowiedz na pytania: Dlaczego właśnie te filozofie? Dlaczego właśnie w takim ujęciu? Jakie z tych intertekstualności wynikają konsekwencje?
podejmowane toposy
Wypisz sobie wszystkie tematy podejmowane w powieści, opowiadaniu, eposie. Rozważ funkcjonowanie tych motywów na przywołanym tle oraz odpowiedz sobie na pytanie o rolę dzieła w historii literatury.
Interpretacja powieści
Geneza dzieła
Opisz okoliczności powstania tekstu
Adresat dzieła
Wskaż do kogo pisarz kierował swoje dzieło. Spróbuj odpowiedzieć na pytanie komu lektura tego dzieła może przynieść największe korzyści.
Cel dzieła i przesłanie
Spróbuj odpowiedzieć po co to dzieło powstało i jaki cel chciał przez nie osiągnąć autor?
Budowa i treść
Opisz konstrukcję powieści. Przedstaw najważniejsze wątki.
Konteksty
Omów odnalezione konteksty powieści, które w trakcie analizy odnalazłeś. Spróbuj określić ich rolę i wpływ na tekst.
Recepcja
Jak czytelnicy współcześni przyjęli powieść? Jaką postawę wobec dzieła zajęli krytycy? Jaką rolę powieść odgrywa we współczesnej kulturze polskiej, europejskiej, światowej? Jakie miało konsekwencje dla kultury, społeczeństwa, filozofii opublikowanie tej powieści?
Przedstaw swoje stanowisko w tej kwestii i spróbuj odnaleźć doświadczenia, które wpłynęły na odczytanie utworu.
Wrażenia z lektury powieści
Twoje wrażenia będące wynikiem lektury. Jakie towarzyszyły Ci emocje w trakcie lektury? Co Cię najbardziej wzruszyło/ rozgniewało/zastanowiło? Co czujesz po przeczytaniu książki?
Ocena powieści
Co sądzisz o lekturze, o kreacji bohaterów, o akcji, o opisach, o dialogach, o narracji, o języku powieści, które zostały przez Ciebie wcześniej zanalizowane?
Jak oceniasz dzieło, które interpretujesz? Co w nim jest wartościowego, a co zasługuje na krytykę? Jaką rolę powieść odegrała w Twoim życiu? Czy pozwoliła Ci spojrzeć na jakiś problem z innej strony? Czy w jakikolwiek sposób wzbogaciła Cię? A może pod jej wpływem coś się w Tobie zmieniło? Dlaczego poleciłbyś/nie poleciłbyś ten tekst swoim rówieśnikom, jeśli nie to komu?