Klucz odpowiedzi do zadania maturalnego: Fabryki, huty, kopalnie w oczach Stefana Żeromskiego – nowoczesność i postęp czy piekło dla pracujących tam ludzi? Odpowiedz na pytanie, analizując załączone fragmenty Ludzi bezdomnych oraz wykorzystując znajomość całości powieści. Zwróć szczególną uwagę na opisy maszyn i pracujących robotników.
Klucz odpowiedzi:
ROZWINIĘCIE TEMATU - zadanie maturalne
Analiza i interpretacja fragmentu zamieszczonego w arkuszu
1. Określenie sytuacji i przedstawienie bohaterów, np.: 0-2
a. Joasia w towarzystwie Tomasza zwiedza hutę,
b. Tomasz Judym, lekarz, główny bohater powieści,
c. Joasia Podborska, nauczycielka, zakochana z wzajemnością w Tomaszu.
2. Umiejscowienie fragmentu w strukturze powieści, np.: 0-1
a. opis dotyczy huty w Zagłębiu Dąbrowskim – Judym pracuje tam jako lekarz fabryczny,
b. scena poprzedza finałową rozmowę Judyma z Joasią, poprzedza ich rozstanie.
Obraz huty (maszyn i ich działania)
3. Fascynacja nowoczesnością, np.: 0-3
a. w tekście jest bardzo wiele opisów pracy maszyn,
b. potęga i ogrom maszyn,
c. piękno maszyn,
d. ruch, hałas, energia,
e. maszyny zdają się żyć – porównania do żywych organizmów,
f. patos i wzniosłość w opisie pracy maszyn.
4. Poczucie zagrożenia, np.: 0-3
a. motyw piekła (wysoka temperatura, łuna, odgłos jak „krótki, urwany śmiech szatana"),
b. maszyny i produkty porównane do potworów, węży itp.,
c. odgłosy jak „śpiew z tłumu, bojaźliwy, strwożony",
d. porównanie trąby tłoczącej powietrze do aorty, a szlaki do tryskającej krwi może kojarzyć się z niebezpieczeństwem, wypadkami,
e. huta budzi w Joasi trwogę („serce Joasi było strwożone"),
f. „martwa twarz" Judyma.
Obraz pracujących robotników
5. Jako silnych, panujących nad technologią, np.: 0-3
a. moc robotników panujących nad rozpalonym żelazem,
b. fizyczna siła robotników („olbrzymi czarni ludzie"),
c. praca w hucie jako ujarzmianie natury,
d. praca robotników „płynna, rytmiczna, prawie jak taniec".
6. Jako ofiar huty, np.: 0-3
a. interpretacja symboliki czarnych ludzi,
b. praca jest bardzo ciężka, ponad siły,
c. huta niszczy zdrowie robotników,
d. motyw walki żelaza z robotnikami i braku litości („kto chory, ten umiera").
Wykorzystanie znajomości całej powieści
7. Inne fabryki w powieści, np.: 0-5
fabryka cygar w Warszawie
a. miejsce pracy bratowej Judyma,
b. robotnicy wykonują wciąż te same proste czynności,
c. najważniejsze jest, aby robotnicy pracowali szybko, jak maszyny, automaty,
huta w Warszawie
d. miejsce pracy Wiktora Judyma,
e. praca bardzo ciężka i niszcząca zdrowie,
f. zauważenie podobieństw między stalownią warszawską a hutą w Zagłębiu.
8. Ogólny obraz fabryk, kopalni i hut w powieści, np.: 0-2
a. bezwzględność właścicieli,
b. nędza robotników,
c. niebezpieczne warunki pracy, liczne wypadki.
9. Wnioski 0-3
Wniosek pełny 3 p.
dostrzeżenie niejednoznaczności obrazu fabryk i kopalń w powieści – motywom pracy jako niszczącego przymusu ekonomicznego towarzyszy fascynacja techniką; podjęcie próby interpretacji przyczyn tej fascynacji – tradycja pozytywistyczna i/lub szybki rozwój techniki w II poł. XIX w.; zauważenie, że opis stosunków w powieściowych fabrykach ma charakter krytyki społecznej),
Wniosek niepełny 2 p.
dostrzeżenie niejednoznaczności obrazu fabryk i kopalń w powieści – motywom pracy jako niszczącego przymusu ekonomicznego towarzyszy fascynacja techniką),
Próba podsumowania 1 p.
stwierdzenie, że Żeromski krytykuje stosunki w fabrykach i kopalniach lub stwierdzenie jego zafascynowania techniką.