Jak napisać dobry opis?

Opis - jak napisać?

Krótkie streszczenie: na samym początku znajdziesz kilka podstawowych informacji o opisie: co to właściwie jest, jakie ten gatunek ma cechy, po co potrzebna jest umiejętność opisywania, jakie ten gatunek pełni funkcje w tekście i jakie mamy rodzaje opisów. Etapy pisania opisu (wraz ze spisem technik uiększających  i ułatwiających uprawianie tego gatunku) stanowią ostatnią część tego artykułu. A wszystko po to, by łatwiej w języku polskim (i nie tylko) opisywać przeróżne obiekty.

Co to jest opis? (definicja opisu)

1. w liryce element monologu lirycznego;
2. w epice obok opowiadania najważniejszy element narracji; przedstawia pozazdarzeniowe składniki świata przedstawionego (tło wydarzeń, wygląd postaci, wygląd świata przedstawionego);

Dobry opis

Musi być kompletny, niepowtarzalny i ciekawy. Aby taki był najlepiej posłużyć się subiektywizacją, czyli pokazać go tak, jak Ty go widzisz. Jakie budzi w Tobie uczucia?

Dlaczego umiejętność pisania dobrych opisów jest taka ważna?

Ponieważ jest on wykorzystywany w całym cyklu edukacji w bardzo wielu sytuacjach:

1. opisy budowy wiersza (jeśli wzbogacony o funkcje wówczas = interpretacja)
2. opisy walorów artystycznych tekstu
   1. bohatera
   2. świata
   3. podmiotu lirycznego
   4. odbiorcy wirtualnego
3. opisy elementów świata przedstawionego w monologu, opowiadaniu, opowieści, powieści

Cechy opisu:

• statyczność
• ukazuje składniki, właściwości i usytuowanie przestrzenne przedmiotu
• realizm (wierne odzwierciedlanie rzeczywistości wg realistów) – z perspektywy wszechwiedzącego narratora
• subiektywizm – świat widziany oczami bohaterów
  

Funkcje opisu:

1. oddziaływanie na wyobraźnię, uplastycznienie świata przedstawionego
2. organizuje przestrzeń
3. wprowadza wartości symbolicznych

Typy opisów:

Ze względu na przedmiot opisu wyróżniamy:

1. opisy przedmiotu
   1. przedstawienie przedmiotu (nazwa, przeznaczenie, lokalizacja)
   2. cechy przedmiotu - ważna jest umiejętność rozpoznawania i nazywania kształtu, wielkości, materiału, zapachu, faktury (szorstki, puszysty), dźwięku
   3. ocena (fakultatywna)
2. opisy wnętrza
   1. pełne - wymieniasz wszystkie elementy
   2. subiektywne (wybiórcze) – wymieniasz tylko elementy istotne dla Ciebie
3. opisy elementów natury
   1. relacje przestrzenne
   2. informacje o wyglądzie
4. opisy postaci
   1. o. zewnętrzny - przedstawienie wyglądu (zmierza w kierunku charakterystyki)
   2. o. przeżyć wewnętrznych, psychologiczny - nazywa uczucia
5. opisy sytuacji
   1. przedstawienie zespołu okoliczności (bliski opowiadaniu)
6. opisy obrazu
   1. tematyka obrazu
   2. forma dzieła

Ze względu na obiektywizm wyróżniamy:

1. o. realistyczny (mimetyczny), rzeczowy, obiektywny (naśladuje rzeczywistość)
2. o. artystyczny (kreacjonistyczny), poetycki (podporządkowuje relacje między zjawiskami a ich właściwościami ujęciom lirycznym)

Ze względu na dynamizm wyróżniamy:

1. o. dynamiczny
2. o. statyczny

Etapy pisania opisu

1. Wybór obiektu opisu

Nie zawsze mamy możliwość wyboru obiektu, który mamy opisać. Kiedy jednak dano nam taki wybór, warto wybrać obiekty, wobec, których nie potrafisz przejść obojętnie. Im większe emocje w Tobie dany przedmiot opisu budzi, tym ciekawszy i bardziej wyjątkowy możesz napisać opis. Pamiętaj jednak, by zawierał on wszystkie elementy, które należy uwzględnić w opisie.

2. Analiza obiektu opisu

• budowa obiektu opisu (wyliczenie części składowych)
• kolory obieku opisu
• kształt opisywanego obiektu
• użyteczność obiektu (do czego się go używa, do czego można go użyć, do czego go nie można użyć)
• historia obiektu opisu (twórca, właściciele)
• stan obiektu (kompletność, uszkodzenia)
• wartość obiektu (dla Ciebie, dla innych)
• przyszłość obiektu

3. Zanim zdecydujesz się napisać opis:

Wypisz sobie synonimy, określenia synonimiczne i peryfrazy opisywanego obiektu – unikniesz wówczas powtórzeń w opisie.

4. Początek opisu:

• Zacznij od przedstawienia:
  
  • miejsca, gdzie można spotkać opisywany obiekt,
  • osoby, która jest związana z przedmiotem

• Postaraj się zacząć od stwierdzenia zaskakującego czytelnika, czyli takiego, które pozornie pozostaje w sprzeczności z potocznym myśleniem o opisywanym obiekcie.
• Zacznij od opisu cechy, której ludzie na ogół w opisywanym obiekcie nie doceniają, którą pomijają.
• Podkreśl niezwykłość, wyjątkowość opisywanego obiektu.

5. Sposoby ulepszania opisu:

• określ związki przestrzenne pomiędzy częściami składowymi (czyli jak są względem siebie ułożone);
• określ wszelkie relacje pomiędzy częściami składowymi (np. podobieństwa, różnice itp.);
• waloryzacja części składowych (oceń, wartościuj elementy składowe obiektu);
• wylicz własności obiektu (cechy charakterystyczne);
• waloryzacja własności obiektu (ocenę, wartościowanie cech obiektu);
• przedstaw cały obiekt lub jego elementy w różnych sytuacjach (np. stół: kiedy jesz śniadanie, kiedy mama go ściera, po śniadaniu, w nocy, w trakcie urodzin, kiedy wnoszono go do domu, kiedy go wyrzucano z domu pitp.);
• przedstaw cały obiekt lub jego elementy o różnych porach dnia, roku. (rano, w południe, wieczorem, o zmierzchu, w nocy, o świcie; zimą, wiosną, latem, jesienią);
• stosuj zaimki wskazujące, gdy w poprzednim zdaniu już użyłeś nazwy obiektu. Uważaj jednak, by przy tej okazji nie popełniać błędu składniowego – sprawdź zawsze czy użyty zaimek nie może dotyczyć innych elementów w zdaniu;
• zrezygnuj z nadużywania czasownika „być: (nie pisz: coś jest takie a takie);
• stosuj różne czasowniki w kolejnych zdaniach;
• staraj się inaczej zaczynać kolejne zdania;
• nie zaczynaj opisu od zdania: „Obiekt jest taki a taki". Wszyscy to robią.

6. Redakcja opisu

Popraw najczęstsze błędy w opisie:

• powtarzanie nazwy obiektu
• powtarzanie tej samej budowy zdania
• podobne rozpoczynanie kolejnych zdań
• niekompletność opisu
• upewnij się, że opis zawiera nazwę opisywanego obiektu

Bibliografia:

1. Sławiński J., Opis, w: Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska, Sławiński J., Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2000, s. 358.
2. Kuziak M., Rzepczyński S., Kasterski R., Jak pisać po polsku?, Bielsko-Biała, Park, 2004.
3. Bolecki W., Opis w prozie Gombrowicza, w: Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym, 1982.
4. Hamon P., Czym jest opis, w: „Pamiętnik literacki" z. 1/1983.
5. Stempel W. D., Opowiadanie, opis a wypowiedź historyczna, w: Znak, styl, konwencja, red. Głowiński M., 1977.

Ćwiczenia: 

Ćwiczenie 1

Ćwiczenie 2