Moliere, Skąpiec. AKT I — ekspozycja i zawiązanie konfliktów (dom Harpagona, ukryta szkatułka, plany małżeńskie)
Scena I — Walery, Eliza
- Walery prosi Elizę o wierność i potwierdzenie miłości.
- Eliza przyznaje, że kocha Walerego, ale boi się gniewu Harpagona.
- Walery wyjaśnia, że chce zdobyć łaskę Harpagona sprytem.
- Walery przypomina, że już służy Harpagonowi jako rządca, aby zyskać jego zaufanie.
- Walery mówi, że chwali skąpstwo Harpagona celowo, aby go ułaskawić.
- Eliza prosi Walerego o ostrożność, bo Harpagon jest podejrzliwy.
Scena II — Kleant, Eliza
- Kleant mówi Elizie, że chce się zwierzyć.
- Kleant wyznaje Elizie, że kocha Mariannę.
- Kleant dodaje, że Marianna opiekuje się chorą matką i żyje skromnie.
- Kleant przyznaje, że ukrywa miłość do Marianny przed Harpagonem.
- Eliza obiecuje bratu pomoc w obronie jego uczucia.
Scena III — Harpagon, Strzałka
- Harpagon wyrzuca Strzałkę i przeszukuje mu kieszenie z podejrzenia o kradzież.
- Strzałka zaprzecza i nazywa Harpagona „arcyhultajem” i „urodzonym wisielcem”.
Scena IV — Harpagon
- Harpagon wyjawia w monologu, że ma szkatułkę z dziesięcioma tysiącami talarów.
- Harpagon mówi, że zakopał szkatułkę w ogrodzie i wciąż boi się złodziei.
Scena V — Harpagon, Kleant, Eliza
- Harpagon niepokoi się, czy dzieci nie słyszały wyznań o szkatułce.
- Harpagon udaje, że jego słowa były żartem.
Scena VI — Harpagon, Kleant, Eliza
- Harpagon oznajmia, że sam chce poślubić Mariannę.
- Harpagon postanawia wydać Elizę za Anzelma bez posagu.
- Eliza protestuje i zapowiada, że woli śmierć niż taki ślub.
Scena VII — Harpagon, Walery, Eliza
- Walery doradza Elizie uległość na pokaz i chwali władzę ojca przed Harpagonem.
- Harpagon powierza Waleremu pilnowanie posłuszeństwa Elizy.
Scena VIII — Walery, Eliza
- Walery prosi Elizę o pozorne posłuszeństwo i granie na zwłokę.
- Walery proponuje, by Eliza udawała chorobę dla odroczenia ślubu.
Scena IX — Harpagon, Walery
- Walery zapewnia Harpagona o czujności wobec Elizy i o gospodarności.
Scena X — Walery
- Walery podkreśla potrzebę ostrożności, aby doprowadzić do ślubu z Elizą.
Moliere, Skąpiec. AKT II — narastanie konfliktu finansowego i uczuciowego (pożyczka, lichwa, swatanie Marianny)
Scena I — Kleant, Strzałka
- Kleant prosi Strzałkę o pomoc w zaciągnięciu pożyczki przez pośrednika Simona.
- Strzałka skarży się na brutalne traktowanie przez Harpagona.
Scena II — Kleant, Strzałka, Simon, Harpagon
- Simon zjawia się z tajemniczym wierzycielem dla Kleanta.
- Kleant odkrywa, że wierzycielem jest Harpagon.
- Kłótnia ojca z synem o pieniądze i rozrzutność.
Scena III — Harpagon, Kleant
- Harpagon grozi Kleantowi wydziedziczeniem za marnotrawstwo.
- Kleant zarzuca ojcu bezduszność i skąpstwo.
Scena IV — Frozyna, Harpagon
- Frozyna zachwala Mariannę jako skromną i niedrogą w utrzymaniu dla Harpagona.
- Harpagon dopytuje o posag i koszty małżeństwa.
Scena V — Frozyna, Harpagon
- Frozyna obiecuje przekonać matkę Marianny do ślubu z Harpagonem.
- Frozyna domaga się wynagrodzenia za swatanie, a Harpagon odmawia zapłaty.
Scena VI — Frozyna
- Frozyna narzeka na skąpstwo Harpagona i zapowiada, że znajdzie inną drogę zapłaty.
Moliere, Skąpiec. AKT III — spiętrzenie intryg i zabieganie o Mariannę (przyjęcie, pierścień, czujność Harpagona)
Scena I — Harpagon, Kleant, Eliza, Walery, pani Claude, Jakub, Szczygiełek, Ździebełko
- Harpagon rozkazuje urządzić skromną ucztę dla Marianny i jej matki.
- Harpagon nakazuje palić mało świec, żeby oszczędzić.
- Harpagon każe Elizie pilnować sreber podczas przyjęcia.
- Walery chwali oszczędność Harpagona, żeby zyskać jego przychylność.
Scena II — Harpagon i domownicy
- Harpagon drobiazgowo kontroluje przygotowania do przyjęcia.
Scena III — Harpagon, Kleant
- Harpagon wypytuje Kleanta o zdanie o Mariannie.
- Kleant odpowiada wymijająco, bo sam kocha Mariannę i nie chce się zdradzić.
Scena IV — Kleant, Harpagon
- Kleant sondował plany ojca wobec Marianny i starał się je rozpoznać.
Scena V — Harpagon, Marianna, Frozyna, Kleant, Eliza, Walery
- Marianna przychodzi z Frozyną do domu Harpagona na spotkanie i ucztę.
- Kleant stara się być uprzejmy wobec Marianny i okazywać jej względy.
- Frozyna przypomina Mariannie, że Harpagon ją kocha i zabiega o jej rękę.
Scena VI — Kleant, Marianna, Harpagon, Frozyna
- Kleant szuka obecności przy Mariannie i stara się ją ośmielić.
- Harpagon niepokoi się o względy syna wobec Marianny i jest zazdrosny.
Scena VII — Harpagon, Marianna, Frozyna
- Harpagon komplementuje Mariannę i podkreśla wartość skromności.
Scena VIII — Kleant, Marianna
- Kleant wręcza Mariannie pierścień, podając, że to podarek od Harpagona.
- Marianna przyjmuje pierścień i dziękuje za prezent.
Scena IX — Frozyna, Marianna
- Frozyna zachęca Mariannę do przyjęcia oświadczyn Harpagona jako rozwiązania bezpiecznego.
Scena X — Harpagon, Marianna, Frozyna
- Harpagon zapewnia, że po ślubie będzie oszczędnie i porządnie.
Scena XI — Harpagon, Jakub
- Harpagon beszta Jakuba za rzekomą rozrzutność i grozi mu za „zbytki”.
Scena XII — Kleant, Jakub
- Kleant prosi Jakuba o pośrednictwo w rozmowie z Harpagonem o Mariannie.
Scena XIII — Harpagon
- Harpagon przenosi szkatułkę z pieniędzmi do ogrodu i zakopuje ją ponownie.
Scena XIV — Harpagon, Kleant, Jakub
- Kleant rozmawia z Harpagonem o Mariannie z udziałem Jakuba jako „pośrednika”.
- Jakub przekręca wypowiedzi i zaognia konflikt między ojcem a synem.
Scena XV — Harpagon
- Harpagon zostaje sam i dalej lęka się o bezpieczeństwo szkatułki.
Moliere, Skąpiec. AKT IV — kryzys i przełom (konflikt o Mariannę, zniknięcie szkatułki, rozpacz Harpagona)
Scena I — Kleant, Marianna, Eliza, Frozyna
- Eliza potwierdza Mariannie, że zna miłość Kleanta do niej.
- Eliza obiecuje pomoc w doprowadzeniu do szczęśliwego rozwiązania.
Scena II — Harpagon, Kleant
- Harpagon żąda od Kleanta zrzeczenia się Marianny na rzecz ojca.
- Kleant odmawia i stwierdza, że kocha Mariannę ponad wszystko.
Scena III — Harpagon, Kleant
- Harpagon grozi Kleantowi wyrzuceniem z domu i odcięciem środków.
Scena IV — Kleant, Harpagon
- Kleant próbuje ugody finansowej z ojcem w sprawie Marianny i jest wyśmiany.
Scena V — Jakub, Harpagon, Kleant
- Jakub znów pośredniczy i znów miesza w rozmowie, co zwiększa nieporozumienia.
Scena VI — Strzałka, Kleant
- Strzałka dostaje się do skrytki w ogrodzie i wydobywa szkatułkę Harpagona.
- Strzałka przekazuje szkatułkę Kleantowi w ustronnym miejscu.
- Kleant sprawdza zawartość szkatułki i upewnia się, że to złoto ojca.
Scena VII — Harpagon
- Harpagon odkrywa zniknięcie szkatułki i wpada w rozpacz.
- Harpagon krzyczy „Złodzieje! Zabójcy! Sprawiedliwości!” i wzywa pomoc.
Moliere, Skąpiec. AKT V — śledztwo, rozpoznania rodzinne i rozwiązanie (prawda o Walerym i Mariannie, dwie pary, warunek szkatułki)
Scena I — Harpagon, Komisarz
- Harpagon wzywa Komisarza i domaga się odnalezienia szkatułki.
- Komisarz chwali się doświadczeniem w łapaniu złodziei i zapowiada przesłuchania.
Scena II — Harpagon, Komisarz, Jakub
- Jakub w trakcie przesłuchania obciąża Walerego insynuacjami o kradzieży.
- Komisarz zapisuje zeznania Jakuba i szykuje się do aresztowania Walerego.
Scena III — Harpagon, Komisarz, Walery
- Walery przy Komisarzu mówi, że jego „wina” to miłość do Elizy.
- Harpagon nazywa Walerego „dobrze urodzonym opryszkiem” i żąda surowości.
Scena IV — Harpagon, Komisarz, Walery, Anzelm
- Walery zapowiada ujawnienie swojego pochodzenia wobec Anzelma znającego Neapol.
- Walery oświadcza, że jest synem don Tomasza d’Alburci z Neapolu.
- Anzelm twierdzi, że don Tomasz zginął na morzu z rodziną podczas ucieczki po zamieszkach w Neapolu.
- Walery wyjaśnia, że ocalał jako siedmioletni chłopiec z pomocą służącego na hiszpańskim okręcie.
- Walery dodaje, że wychował go kapitan hiszpański i wprowadził do służby wojskowej.
- Walery mówi, że przybył tu tropem ojca i z miłości do Elizy dostał się do domu Harpagona jako rządca.
- Walery podaje dowody: rubinową pieczęć ojca, agatową bransoletę od matki i świadka Pedra.
- Marianna potwierdza historię i rozpoznaje w Walerem brata po szczegółach rodzinnych.
- Marianna opowiada o ocaleniu z rozbicia i niewoli u korsarzy razem z matką.
- Marianna wyjaśnia, że po latach niewoli wróciły do Neapolu, potem do Genui, i żyją teraz w niedostatku.
- Anzelm wyznaje, że jest don Tomaszem d’Alburci żyjącym pod nazwiskiem Anzelm.
- Anzelm tłumaczy, że przeżył rozbicie, sprzedał majątek, osiadł w tym mieście i ukrył nazwisko.
Scena V — Harpagon, Anzelm, Eliza, Marianna, Frozyna, Walery, Komisarz, Jakub
- Harpagon myśli już tylko o odzyskaniu dziesięciu tysięcy talarów.
- Harpagon obarcza Walerego podejrzeniem o kradzież na podstawie słów Jakuba.
- Walery oburza się na oskarżenie i prosi o rozsądek.
Scena VI — Harpagon, Anzelm, Eliza, Marianna, Kleant, Walery, Frozyna, Komisarz, Jakub, Strzałka
- Kleant ogłasza, że może zwrócić szkatułkę, jeśli otrzyma zgodę na ślub z Marianną.
- Harpagon pyta o stan szkatułki i boi się o „choćby szeląg”.
- Kleant zapewnia, że nic nie ruszono i że decyzja należy do Harpagona.
- Marianna oświadcza, że o jej ręce decyduje teraz ojciec, czyli Anzelm, który się właśnie ujawnił.
- Anzelm zgadza się na małżeństwo Walerego z Elizą i na małżeństwo Kleanta z Marianną.
- Anzelm proponuje pokryć wszystkie koszty obu ślubów i całej sprawy.
- Harpagon akceptuje oba małżeństwa w zamian za zwrot szkatułki w całości.
- Kleant oddaje ojcu szkatułkę i kończy spór o pieniądze.
FAQ — najczęstsze pytania o „Skąpca”
Kto jest głównym bohaterem i na czym polega jego problem?
Głównym bohaterem jest Harpagon — skrajnie skąpy ojciec Kleanta i Elizy, chorobliwie przywiązany do pieniędzy (szkatułki z dziesięcioma tysiącami talarów).
Co to jest szkatułka i dlaczego jest ważna?
Szkatułka to skarb Harpagona (dziesięć tysięcy talarów) zakopany w ogrodzie; jej zniknięcie wywołuje kryzys i śledztwo.
Dlaczego Harpagon chce poślubić Mariannę?
Harpagon chce poślubić Mariannę, bo jest skromna, „niedroga” w utrzymaniu i nie oczekuje zbytku.
Kim okazują się Walery i Marianna w finale?
Walery i Marianna okazują się dziećmi don Tomasza d’Alburcy; ich ojciec (Anzelm) rozpoznaje ich po szczegółach historii rodzinnej.
Jak kończy się sztuka?
Harpagon odzyskuje szkatułkę; Anzelm zgadza się na śluby Walerego z Elizą i Kleanta z Marianną oraz deklaruje pokrycie kosztów; następuje pojednanie.
Jaką rolę pełni Frozyna?
Frozyna jest pośredniczką (swatką); zachwala Mariannę Harpagonowi i popycha sprawy matrymonialne, licząc na wynagrodzenie.
Źródło: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/skapiec.html