„Skąpiec” – fragment po kradzieży szkatułki, ukazujący skąpstwo i chciwość Harpagona (monolog). Kontekst, obszerny cytat (100–500 słów) i objaśnienie „dlaczego to ważne” – idealne na egzamin.
Kontekst. Co wydarzyło się wcześniej?
Strzałka wykrada z ogrodu Harpagona szkatułkę z dziesięcioma tysiącami talarów i przekazuje ją Kleantowi. Chwilę później Harpagon odkrywa zniknięcie skarbu.
Fragment utworu — monolog Harpagona po utracie szkatułki (AKT IV, Scena VII)
HARPAGON: „Złodziej! złodziej! rozbójnik! morderca! Ratunku! Kto w Boga wierzy! Jestem zgubiony, zamordowany! Gardło mi poderżnęli: wykradli mi pieniądze! Kto to być może? Co się z nim stało? Gdzie uciekł? Gdzie się ukrywa? Jak go znaleźć? Gdzie pędzić? Gdzie go szukać? Może tu! Może tam? Kto to taki? Trzymaj!”
(chwytając siebie za ramię) „Oddaj pieniądze, łotrze!… Ha, to ja sam! Zmysły tracę, nie wiem, gdzie jestem, kto jestem, co robię. Och, moje kochane złoto! moje biedne złoto! mój drogi przyjacielu! Wydarto mi ciebie; odkąd mi ciebie wydarto, straciłem mą podporę, pociechę, radość: wszystko skończone dla mnie, nie mam co robić na świecie. Bez ciebie żyć mi niepodobna. Stało się; już nie mogę; umieram; już umarłem; pogrzebano mnie!”
Źródło cytatu: „Skąpiec”, tłum. T. Boy-Żeleński, Wolne Lektury.
Dlaczego to ważne?
Monolog obnaża skrajną chciwość Harpagona: pieniądz staje się dla niego „przyjacielem”, sensem życia i jedyną wartością. Hiperbole, wykrzyknienia i panika (dochodząca do chwytania samego siebie) pokazują obsesję skąpstwa, która prowadzi do śmieszności i moralnej ślepoty bohatera. Scena jest kluczowa na egzaminie do omówienia motywów: pieniądz, skąpstwo, konflikt ojca z dziećmi, a także komizmu postaci i języka.