Plan

Plan rozprawki: Style językowe – polszczyzna jak szafka z pięcioma półkami

Plan odtwórczy tekstu: Rozprawka. Style językowe – polszczyzna jak szafka. Znajdziesz też streszczenie logiczne na podstawie tego planu:  oraz ćwiczenia notatki syntetyzującej z tym tekstem: . Wyrażenie: plan dekompozycyjny jest używane jako synonimiczne dla wyrażenia: plan odtwórczy.

1. Wstęp
   1. Uświadomienie sobie, że mówimy różnie w domu, na czacie i na klasówce.
   2. Wyjaśnienie pojęcia stylu językowego jako sposobu mówienia i pisania typowego dla danej sytuacji.
   3. Umieszczenie stylu wśród innych odmian polszczyzny (mówiona, pisana).
   4. Odwołanie do mapy myśli „Styl językowy” – klasyfikacja stylów, harmonia stylistyczna, błędy stylistyczne.
   5. Ogólna myśl przewodnia: różne style czynią polszczyznę plastycznym narzędziem, pozwalającym dopasować język do sytuacji.
2. Zróżnicowanie stylistyczne a funkcje języka
   1. Wyjaśnienie, że zróżnicowanie stylów wyrasta z funkcji języka (inne zadania → inny sposób wypowiedzi).
   2. Przykład: inaczej wygląda ustawa, a inaczej sms do kolegi.
   3. Mapa stylów jako przypomnienie o konieczności dopasowania środków do celu wypowiedzi i odbiorcy.
   4. Wniosek: bogactwo stylów jest odpowiedzią języka na różne sytuacje komunikacyjne (rozmowa, urząd, nauka, sztuka).
3. Styl potoczny
   1. Określenie podstawowej funkcji: spontaniczna, nieoficjalna komunikacja.
   2. Miejsca występowania: dom, przerwy w szkole, komunikatory, memy.
   3. Cechy językowe:
      1. Swobodna składnia, skróty myślowe.
      2. Emocjonalne słownictwo, potocyzmy („spoko”, „masakra, nie ogarniam”).
   4. Znaczenie dla relacji rówieśniczych – mówienie „po swojemu”, wyrażanie emocji.
   5. Wniosek: polszczyzna zyskuje „strój domowy”, wygodny do codziennych kontaktów.
4. Styl urzędowy
   1. Określenie jako przeciwieństwo stylu potocznego.
   2. Obszary użycia: ustawy, regulaminy, umowy, podania.
   3. Cechy językowe:
      1. Bezosobowość, schematyczne formuły („zwracam się z uprzejmą prośbą…”).
      2. Dążenie do jednoznaczności.
      3. Rozbudowana, często sztywna składnia.
   4. Kontrast między językiem urzędowym a potocznym u jednego użytkownika.
   5. Wniosek: różne zadania komunikacyjne wymagają innego „stroju językowego”.
5. Styl naukowy
   1. Funkcja: przekazywanie wiedzy w sposób ścisły i uporządkowany.
   2. Miejsca użycia: rozprawy, artykuły naukowe, definicje, podręczniki akademickie.
   3. Cechy językowe:
      1. Terminologia fachowa.
      2. Uporządkowana, często złożona składnia.
      3. Obiektywny ton, unikanie emocjonalnych ocen.
   4. Rola w budowaniu rzetelnych, sprawdzalnych wywodów naukowych.
   5. Wniosek: polszczyzna jako narzędzie poznania i opisu świata.
6. Styl publicystyczny
   1. Funkcja: łączenie informowania z ocenianiem i perswazją.
   2. Obszary użycia: prasa, radio, telewizja, portale internetowe.
   3. Cechy językowe:
      1. Wyraziste, chwytliwe tytuły.
      2. Metafory publicystyczne, gry słów.
      3. Pytania retoryczne, subiektywne komentarze.
   4. Wpływ na odbiorcę: przyciąganie uwagi, wywoływanie emocji, prowokowanie do refleksji.
   5. Wniosek: język polski jako narzędzie debaty społecznej i politycznej.
7. Styl artystyczny
   1. Funkcja: wywoływanie wrażeń estetycznych, wzruszeń, zaskoczeń, zadumy.
   2. Obszar użycia: literatura piękna, teksty artystyczne.
   3. Cechy językowe:
      1. Wieloznaczne metafory.
      2. Nietypowa składnia, neologizmy.
      3. Nagromadzenie środków stylistycznych.
   4. Odniesienie do pojęcia błędu stylistycznego – różnica między zamierzonym zabiegiem a nieświadomym naruszeniem normy.
   5. Znaczenie świadomości norm stylistycznych (np. w pisaniu maturalnym) dla twórczego przełamywania zasad.
   6. Wniosek: znajomość stylów daje większą swobodę twórczą i ułatwia odczytywanie sensów w tekstach artystycznych.
8. Zakończenie
   1. Porównanie polszczyzny do szafki z wieloma półkami (potoczny, urzędowy, naukowy, publicystyczny, artystyczny).
   2. Podkreślenie, że różnorodność stylów wynika z różnych funkcji języka i potrzeb komunikacyjnych.
   3. Wskazanie roli każdego stylu w życiu społecznym (rozmowa, urząd, nauka, debata, sztuka).
   4. Rola świadomości stylistycznej: unikanie błędów, umiejętność „przełączania się” między stylami.
   5. Końcowy akcent: zachwyt nad możliwościami polszczyzny dopasowującej się do sytuacji.

Wykorzystano zakres pojęć i klasyfikację z artykułu Styl językowy- mapa myśli.